Sjnjaka: Forskjell mellom sideversjoner
(→Kilder) |
m (Teksterstatting – «Kategori:Finnmark» til «Kategori:Finnmark fylke») |
||
| (12 mellomliggende versjoner av 3 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
<onlyinclude>{{thumb|Shnyaka.gif|Snjaka av større type, med baugspryt, stormaster og mesan.}} | <onlyinclude>{{thumb|Shnyaka.gif|Snjaka av større type, med baugspryt, stormaster og mesan.}} | ||
'''[[Sjnjaka]]''' ( | '''[[Sjnjaka]]''' ([[russisk]] ''шняка'', ''шнека'' el. ''шнек''; frå [[norrønt]] ''snekkia'', eit slags [[langskip]]) er ein tradisjonell [[Nordvest-Russland|nordvestrussisk]] og [[skoltesamar|austsamisk]] open, [[spissgatta]] fiskebåt med årar og [[segl]]. Eit karakteristisk trekk ved sjnjakaen så vel som med dei nært beslekta, eldre [[skoltebask]]ane, er at borda er sauma heller enn klinka. Sjnjakaen som vi kjenner han frå [[1800-talet]] hadde normalt ei totallengd på 7–12 [[meter|m]], førte éi master med symmetrisk [[råsegl]] eller [[sprisegl]] og hadde mannskap på fire. Lasteevnen var normalt 2,5–4 tonn. Dei største fartya hadde òg [[mesanmaster]] med [[gaffelsegl]], så vel som [[baugspryd]] med [[fokk (segl)|fokk]]. </onlyinclude> | ||
Sjnjakaen av murmansktypen var eit ope fartøy med éi master med råsegl og vart først og fremst bruka til [[torsk]]efiske med garn eller snøre langs nordkysten av Kolahalvøya. Gjennom århundra utvikla [[pomorhandel]]en seg mellom ''pomorane'', eller dei russiske fiskarbøndene, og nordmennene. I samband med det var både sjnjakaen i vidare forstand og dei større fartøytypane [[lodje]] og [[kotsjerma]] vanlege å sjå på [[Finnmarka]]. | |||
{{thumb|13691cr NSF sjnjaka.jpg|Sjnjakaen har gjerne sauma bord.|Olve Utne.}} | |||
Bordgangane i sjnjakaen som no er på [[Norsk Maritimt Museum]] er sauma med hamptaulykkjer sikra med trepluggar. Einaste unntaket er nedste botmnbord, som er trenagla til kjølen. Han er smekkert oppborda og har ikkje betar eller annan tverrskips avstiving, noko som på den eine sida gjer han til ein svært smidig sjøbåt og på den andre sida vil gje ein del lekkasje ved skrogvriding i grov sjø. Esinga er ein smekker granstamme som ligg med rota mot framstamnen. Stamnen på i det minste denne sjnjakaen er sterkt krumma – med ein stamnprofil som liknar skoltetrerømmingen som finst ved [[Norges arktiske universitetsmuseum]] i [[Tromsø]]. | |||
== | == Kjelder == | ||
* Norsk Maritime museums nettsider. Båt nr. 18 i utstillingen i båthallen: En Schnjaka fra Kola. | * Norsk Maritime museums nettsider. Båt nr. 18 i utstillingen i båthallen: En Schnjaka fra Kola. | ||
* Bjørklund, Jarle: ''Norske klassikere: Samiske båter.'' Artikkel i Båtmagasinet. | * Bjørklund, Jarle: ''Norske klassikere: Samiske båter.'' Artikkel i Båtmagasinet. | ||
| Linje 20: | Linje 15: | ||
[[Kategori:Samiske båter]] | [[Kategori:Samiske båter]] | ||
[[Kategori: | |||
[[Kategori: | [[Kategori:Finnmark fylke]] | ||
[[Kategori:Austsamisk historie og kultur]] | |||
[[ | [[Kategori:Russland]] | ||
[[ | [[Kategori:Klinkbygging]] | ||
{{nn}} | {{nn}} | ||
Nåværende revisjon fra 1. jan. 2024 kl. 09:29
Sjnjaka (russisk шняка, шнека el. шнек; frå norrønt snekkia, eit slags langskip) er ein tradisjonell nordvestrussisk og austsamisk open, spissgatta fiskebåt med årar og segl. Eit karakteristisk trekk ved sjnjakaen så vel som med dei nært beslekta, eldre skoltebaskane, er at borda er sauma heller enn klinka. Sjnjakaen som vi kjenner han frå 1800-talet hadde normalt ei totallengd på 7–12 m, førte éi master med symmetrisk råsegl eller sprisegl og hadde mannskap på fire. Lasteevnen var normalt 2,5–4 tonn. Dei største fartya hadde òg mesanmaster med gaffelsegl, så vel som baugspryd med fokk.
Sjnjakaen av murmansktypen var eit ope fartøy med éi master med råsegl og vart først og fremst bruka til torskefiske med garn eller snøre langs nordkysten av Kolahalvøya. Gjennom århundra utvikla pomorhandelen seg mellom pomorane, eller dei russiske fiskarbøndene, og nordmennene. I samband med det var både sjnjakaen i vidare forstand og dei større fartøytypane lodje og kotsjerma vanlege å sjå på Finnmarka.
Bordgangane i sjnjakaen som no er på Norsk Maritimt Museum er sauma med hamptaulykkjer sikra med trepluggar. Einaste unntaket er nedste botmnbord, som er trenagla til kjølen. Han er smekkert oppborda og har ikkje betar eller annan tverrskips avstiving, noko som på den eine sida gjer han til ein svært smidig sjøbåt og på den andre sida vil gje ein del lekkasje ved skrogvriding i grov sjø. Esinga er ein smekker granstamme som ligg med rota mot framstamnen. Stamnen på i det minste denne sjnjakaen er sterkt krumma – med ein stamnprofil som liknar skoltetrerømmingen som finst ved Norges arktiske universitetsmuseum i Tromsø.
Kjelder
- Norsk Maritime museums nettsider. Båt nr. 18 i utstillingen i båthallen: En Schnjaka fra Kola.
- Bjørklund, Jarle: Norske klassikere: Samiske båter. Artikkel i Båtmagasinet.
- Færøyvik, Bernhard: Baatbyggjekunsti ved Ishavs-strenderne. Schnjaka, havbaatne fraa Murmanskysten er norsk. I Norrøna Bragarskrá, tidsskrift fyr norrøn samvinna, nr. 6 1935, Bergen.
- «Шнека» på Russisk Wikipedia
- Nielssen, Alf Ragnar: «Bernhard Færøyviks studier av samisk båtbygging i Finnmark 1934–35» i Samiske båter og båtbygging : seminarrapport fra båtseminarene i Gratangen 2007 og Varangerbotn 2008, s. 82–95.