Jødar: Forskjell mellom sideversjoner
Ingen redigeringsforklaring |
Ingen redigeringsforklaring |
||
| (28 mellomliggende versjoner av 4 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
<onlyinclude>{{thumb|6201 St. Joergensveita 7, Trondheim.jpg|I St. Jørgensveita 7 i Trondheim låg [[Synagogen i St. Jørgensveita i Trondheim|den første synagogen]] i byen — eit midtpunkt for jødane i Midt-Noreg frå slutten av 1800-talet.|ukjent}} | <onlyinclude>{{thumb|6201 St. Joergensveita 7, Trondheim.jpg|I St. Jørgensveita 7 i Trondheim låg [[Synagogen i St. Jørgensveita i Trondheim|den første synagogen]] i byen — eit midtpunkt for jødane i Midt-Noreg frå slutten av 1800-talet.|ukjent}} | ||
'''[[Jødar]]''' ( | '''[[Jødar]]''' ([[nynorsk]]) eller '''jøder''' ([[bokmål]]/[[dansk]]) er ei folkegruppe av hovudsakleg [[semittiske folk|semittisk]] opphav som tradisjonelt praktiserer religionen '''[[jødedom]]''' med sine variantar. I Nord-Europa er har det tradisjonelt vore to hovudgrupper av jødar — '''[[portugisarjødar]]''', som er den vest- og nordeuropeiske undergruppa av [[sefardím]], og '''[[høgtyske jødar]]''', som det same som [[asjkenazím]]. </onlyinclude> | ||
Jødar har vore nemnt i offisielle dokument i [[Noreg]] sidan [[1400-talet]], og vi veit om jødar som har hatt varierande tilknyting til [[Danmark-Norge|Danmark-Noreg]] sidan tida kring 1600. Fram til [[1814]] var hovudregelen at høgtyske jødar hadde generelt innreiseforbod, medan portugisarjødar hadde lov til å reise til og i Danmark-Noreg og livnære seg med eller utan [[leidebrev]] i nokre periodar. Frå [[1814]] til [[1844]] var det totalforbod mot jødar i Noreg, og dei fleste jødane i Noreg i dag ættar frå jødar som kom inn etter [[1851]]. Jødane er ein av [[dei nasjonale minoritetane]] i både [[Noreg]] og [[Sverige]]. </onlyinclude> | <onlyinclude>Jødar har vore nemnt i offisielle dokument i [[Noreg]] sidan [[1400-talet]], og vi veit om jødar som har hatt varierande tilknyting til [[Danmark-Norge|Danmark-Noreg]] sidan tida kring 1600. Fram til [[1814]] var hovudregelen at høgtyske jødar hadde generelt innreiseforbod, medan portugisarjødar hadde lov til å reise til og i Danmark-Noreg og livnære seg med eller utan [[leidebrev]] i nokre periodar. Frå [[1814]] til [[1844]] var det totalforbod mot jødar i Noreg, og dei fleste jødane i Noreg i dag ættar frå jødar som kom inn etter [[1851]]. Jødane er ein av [[dei nasjonale minoritetane]] i både [[Noreg]] og [[Sverige]]. </onlyinclude> | ||
== Aviser og tidsskrift == | |||
Månadsskriftet ''[[Israeliten]]'' vart grunnlagt av [[Israelitisk Ungdomsforening]] i [[Oslo]] og utgjeve av [[Skandinavisk-judiska ungdomsförbundet]] frå [[1913]] til [[1927]]. Det jødiske månadsbladet ''[[Hatikwoh]]'' vart etablert i 1929 og kom med siste nummer i desember 1939.<noinclude><ref>''Hatikwoh : månedsblad for jøder i Norge''. 1929 Nr. 3. {{nb.no|NBN:no-nb_digitidsskrift_2023042080013_003}}.</ref></noinclude> | |||
Etter [[andre verdskrigen]] etablerte ein redaksjon leia av [[Naftali Hirsch]] tidsskriftet ''[[Jødisk Nytt]]'' som kom ut i [[Trondheim]] i tre årgangar, kvar på tre nummer, frå 1946 til 1948. Av andre tidsskrift som kom ut med ein årgang eller to kan nemnast ''[[Nyheter fra Israel]]'' (Oslo, 1948–1949), ''[[Israel i arbeid]]'' (1951) og ''[[Nais in Stådt]]'' (Oslo, 1963–1965). I [[1976]] vart ''[[Jødisk menighetsblad]]'' etablert med [[Oskar Mendelsohn]] som redaktør; det første året for DMT Oslo, fra andre årgang også for DMT Trondheim.<noinclude><ref>S. 526 f. av {{Mendelsohn 1986}}</ref></noinclude> Dette vart avløyst i [[1993]] av tidsskriftet ''[[Hatikva|Hatikwa]]'' etablert med namn etter tidsskriftet frå 1930-åra — frå 2011 endra til ''Hatikva''. | |||
<gallery> | |||
Israeliten 1927, 1-2.jpg|Forsida av månadsskriftet ''[[Israeliten]]'', januar/februar 1927. | |||
Hatikwoh-1929-01 forside.jpg|Forsida av månadsbladet ''[[Hatikwoh]]'', januar [[1929]]. | |||
</gallery> | |||
== Sjå også == | |||
* [[Jødisk Ungdomsforening]]<ref>https://www.arkivportalen.no/contributor/941908c6-2b8a-4bc3-ae86-917229ad8a17</ref> | |||
* [[Skandinavisk Jødisk Ungdomsforbund]]<ref>https://www.nb.no/items/URN:NBN:no-nb_digibok_2016082308192</ref> | |||
* [[Jødisk ungdomsforening Oslo]]<ref>https://www.nb.no/items/URN:NBN:no-nb_digibok_2016082308192</ref> | |||
==Referanser== | |||
<references /> | |||
{{forside|Jødisk historie og kultur}} | {{forside|Jødisk historie og kultur}} | ||
[[ | [[Kategori:Jødisk historie og kultur]] | ||
[[ | [[Kategori:Urfolk og nasjonale minoriteter]] | ||
{{f1}} | {{f1}} | ||
{{nn}} | {{nn}} | ||
Nåværende revisjon fra 4. jan. 2024 kl. 09:26
Jødar (nynorsk) eller jøder (bokmål/dansk) er ei folkegruppe av hovudsakleg semittisk opphav som tradisjonelt praktiserer religionen jødedom med sine variantar. I Nord-Europa er har det tradisjonelt vore to hovudgrupper av jødar — portugisarjødar, som er den vest- og nordeuropeiske undergruppa av sefardím, og høgtyske jødar, som det same som asjkenazím.
Jødar har vore nemnt i offisielle dokument i Noreg sidan 1400-talet, og vi veit om jødar som har hatt varierande tilknyting til Danmark-Noreg sidan tida kring 1600. Fram til 1814 var hovudregelen at høgtyske jødar hadde generelt innreiseforbod, medan portugisarjødar hadde lov til å reise til og i Danmark-Noreg og livnære seg med eller utan leidebrev i nokre periodar. Frå 1814 til 1844 var det totalforbod mot jødar i Noreg, og dei fleste jødane i Noreg i dag ættar frå jødar som kom inn etter 1851. Jødane er ein av dei nasjonale minoritetane i både Noreg og Sverige.
Aviser og tidsskrift
Månadsskriftet Israeliten vart grunnlagt av Israelitisk Ungdomsforening i Oslo og utgjeve av Skandinavisk-judiska ungdomsförbundet frå 1913 til 1927. Det jødiske månadsbladet Hatikwoh vart etablert i 1929 og kom med siste nummer i desember 1939.[1]
Etter andre verdskrigen etablerte ein redaksjon leia av Naftali Hirsch tidsskriftet Jødisk Nytt som kom ut i Trondheim i tre årgangar, kvar på tre nummer, frå 1946 til 1948. Av andre tidsskrift som kom ut med ein årgang eller to kan nemnast Nyheter fra Israel (Oslo, 1948–1949), Israel i arbeid (1951) og Nais in Stådt (Oslo, 1963–1965). I 1976 vart Jødisk menighetsblad etablert med Oskar Mendelsohn som redaktør; det første året for DMT Oslo, fra andre årgang også for DMT Trondheim.[2] Dette vart avløyst i 1993 av tidsskriftet Hatikwa etablert med namn etter tidsskriftet frå 1930-åra — frå 2011 endra til Hatikva.
Forsida av månadsskriftet Israeliten, januar/februar 1927.
Sjå også
Referanser
- ↑ Hatikwoh : månedsblad for jøder i Norge. 1929 Nr. 3. Digital versjon på Nettbiblioteket.
- ↑ S. 526 f. av Mendelsohn, Oskar: Jødenes historie i Norge gjennom 300 år, b. 2. Utg. Universitetsforlaget. Oslo. 1986. Digital versjon på Nettbiblioteket
- ↑ https://www.arkivportalen.no/contributor/941908c6-2b8a-4bc3-ae86-917229ad8a17
- ↑ https://www.nb.no/items/URN:NBN:no-nb_digibok_2016082308192
- ↑ https://www.nb.no/items/URN:NBN:no-nb_digibok_2016082308192