Forside:Jødisk historie og kultur

RELIGION OG LIVSSYN buddhisme • folketru • hinduisme • islam • jødedom • kristendom • samisk religion • URFOLK OG NASJONALE MINORITETER • NYERE MINORITETER samisk • skogfinsk • kvensk • rom • romani • jødisk Om Jødisk historie og kultur I St. Jørgensveita 7 i Trondheim låg den første synagogen i byen — eit midtpunkt for jødane i Midt-Noreg frå slutten av 1800-talet. Foto: ukjent Jødar (nynorsk) eller jøder (bokmål/dansk) er ei folkegruppe av hovudsakleg semittisk opphav som tradisjonelt praktiserer religionen jødedom med sine variantar. I Nord-Europa er har det tradisjonelt vore to hovudgrupper av jødar — portugisarjødar, som er den vest- og nordeuropeiske undergruppa av sefardím, og høgtyske jødar, som det same som asjkenazím. Jødar har vore nemnt i offisielle dokument i Noreg sidan 1400-talet, og vi veit om jødar som har hatt varierande tilknyting til Danmark-Noreg sidan tida kring 1600. Fram til 1814 var hovudregelen at høgtyske jødar hadde generelt innreiseforbod, medan portugisarjødar hadde lov til å reise til og i Danmark-Noreg og livnære seg med eller utan leidebrev i nokre periodar. Frå 1814 til 1844 var det totalforbod mot jødar i Noreg, og dei fleste jødane i Noreg i dag ættar frå jødar som kom inn etter 1851. Jødane er ein av dei nasjonale minoritetane i både Noreg og Sverige.   Les mer ...   Smakebiter Marie Sachnowitz. Foto: Våre falne Marie «Maja» Sachnowitz (født 11. april 1919 i Larvik, død 1. desember 1942 i Auschwitz) var ekspeditrise og sanger. Hun var også aktiv i Larvik Turn. 26. oktober 1942 ble hun arrestert på hybelen sin på Lysaker og sendt til Tyskland på fangeskipet DS «Donau».   Les mer … Sandra Droucker. Maleri av Aleksandr Sokolov (1829–1913). Sandra Droucker (født 7. mai 1875 i St. Petersburg, død 1. april 1944 på Hamar) var en russiskfødt konsertpianist, komponist og musikkpedagog. Hun studerte ved konservatoriet i St. Petersburg, men gjorde sin debut i Berlin i 1896, der hun bodde en periode. Her underviste hun mellom 1904-1906 blant annet den norske komponisten og pianisten Anne-Marie Ørbeck (1911–1996). Droucker kunne snakke seks forskjellige språk og kommuniserte på norsk med sine norske studenter. Allerede før Droucker migrerte til Norge, spilte hun i perioden 1907–1908 flere konserter i Brødrene Hals' Koncertsal i Christiania (Stortingsgata 26) og en konsert på Nationaltheatret. Hun slo seg ned i Oslo i 1933, da hun forlot Tyskland, der hun hadde yrkesforbud på grunn av sitt jødiske opphav på farssiden, samt det da oppløste ekteskapet (1910–1918) med den østerriksk-jødiske pianisten Gottfried Galston (Galitzenstein). Hun fikk i første omgang ett års oppholdstillatelse.   Les mer … Faksimile fra Tidens Krav 21. juni 1990; utsnitt av omtale av at Ove Borøchstein og Jahn Teigen skulle utgje Snakk sammen : en samtalebok for ungdom. Ove Borøchstein (født 16. juni 1949, død 3. juni 2013) var ein lærar, musikar og forfattar med røter blant anna i det jødiske samfunnet i Kristiansund. I ungdomsromanen Svart natt (1994), der ei av hovudpersonane er av jødisk slekt, tok han blant anna opp problemet med nynazisme. Boka J : historien om kristiansundsjødene (2000) er ei fyldig skildring av det jødiske samfunnet i Kristiansund frå det vaks fram først på 1900-talet til det vart øydelagt av nazistane under andre verdskrigen.   Les mer … Hermann Fischer. Herman(n) Fischer (født 1. januar 1893 i Litauen, død 2. januar 1943 i Auschwitz) var ein forretningsmann, cellist, målmann og sjakkspelar i Kristiansund. Han tok over forretninga Beklædningsmagasinet Fix etter faren i 1914 og dreiv ho med eit kortare avbrott fram til tidleg i 1940-åra. Han var cellist i Kristiansund Symfoniorkester og leiar av orkesteret. Hermann Fischer vart fødd den 1. januar 1893 i Leckava (jiddisch Latskeve) i Litauen som den eldste av åtte born av foreldra Dina f. Bekker (f. 1872 i Leckava; d. 1943 i Auschwitz) og Abraham Fischer (1867–1942). Han vaks opp hovudsakleg i Trondheim, der familien hadde busett seg midt i 1890-åra — den første tida i Nedre Møllenberg gade 36B (Folket. 1900), og seinare i Krambodgate 15 (Folket. 1910) og Innherredsvn. 27. Hermann gikk på 7-årig folkeskule ved Bispehaugens folkeskole i Trondheim, og deretter utdanna han seg ved K. Solbergs handelsskole. Han må nok òg ha fått god opplæring i cello som vi ser av rolla hans i Kristiansund Symfoniorkester, men vi veit ikkje enno kven læraren hans var. Han gifta seg med Gusta Berman i Trondheim den 19. september 1915.   Les mer … Hans Paul Wilhelm Huszár. Foto: Ukjent, fra Våre falne. Hans Paul Wilhelm Huszár (født 31. juli 1914 i Tyskland, død 16. januar 1943 i Auschwitz) var tegner og motstandsmann i Bergen. Han var sønn av Bartholomæus Huszár (1878–1935) og Vilma Huszár f. Kornfeldt (1884–1959). Foreldrene var jøder fra Budapest, som reiste til Norge i 1915. Hans Paul Huszár ble utdanna som tegner ved Bergen Kunsthåndverkskole. Da krigen brøt ut var han med i kampene på Vestlandet i 1940. Han kom så inn i motstandsbevegelsen, der han blant annet lagde tegninger med brodd mot tyskerne og Nasjonal Samling. Han skal også ha laget tegninger av tyske installasjoner. Han ble arrestert 26. oktober 1942 og sendt til Tyskland. Det ser ut til at bakgrunnen for arrestasjonen var at han var jøde, ikke at man hadde avslørt motstandsarbeidet. Den katolske biskopen Jacob Mangers nevnte ham i et brev til Innenriksdepartementet der han ba om nåde for jøder som hadde konvertert og var medlemmer av Den katolske kirke. Huszár skal ha blitt katolikk mange år tidligere. Huszár omkom i en konsentrasjonsleir den 16. januar 1943.   Les mer … Hovudrommet i den tidlegare synagogen i St. Jørgensveita i Trondheim. Foto: Ukjent, tidleg i 1920-åra Synagogen i St. Jørgensveita i Trondheim (aktiv 1899–1925) låg i loftsetasjen av St. Jørgensveita 7 og vart innvigd som den første synagogen i Trondheim i 1899. Synagogen var i bruk fram til den noverande synagogen i Arkitekt Christies gate i Trondheim vart innvigd i oktober 1925. Ein del av inventaret frå synagogen i St. Jørgensveita 7 finst i dag i den nye synagogen — blant anna arka, sjulḥánen (lesepulten) og eit par benker.   Les mer …		Kategorier for Jødisk historie og kultur Jødisk historie og kultur Jødisk byggeskikk Jødiske gravlunder Holocaust Jiddisch Jødisk Museum i Oslo Jødisk religion Jødisk kunst og handverk Jødisk matkultur Jødisk musikk Portugiserjøder Snublesteiner Jødiske symbol   Andre artikler Holocaust Auschwitz Spørreskjema for jøder i Norge Rebekka Aronstam Harry Hirsch Scheer Ida Becker (1917–1942) Sonja Henny Jakubowitz Kurt Blumenau Martha Leimann Benno Damelin Thina Bild (1877–1942) Bertha Arsch Rosa Kahn Walter Einziger Moritz Nachtstern Samuel Steinmann Bertha Pajkin Inger-Lise Rothschild Grusd Karl Jacques Stanning (1911–1983) Jødar Adolph de Lemos (1848–1900) Abraham Vollmann (1826–1910) Jonas Levin (1663–1718) Moritz Glotts tobakfabrik Mathilde Berendsen Nathan Leopold London (1907–1971) Kai Feinberg Maṣṣa Synagogen i Osterhaus’ gate Bibelen   Siste endringer for Jødisk historie og kultur Tefillin redigert av Cnyborg 2024-12-17 08:35:09 Berg interneringsleir redigert av Rool 2024-12-16 19:32:11 Østre gravlund (Oslo) redigert av Stigrp 2024-12-14 10:20:22 Hans Pototzky redigert av Stigrp 2024-12-14 10:18:44 Tallet redigert av Cnyborg 2024-12-13 08:57:43 Rettskaffen blant nasjonene redigert av Kallrustad 2024-12-13 08:12:56 Halász Ignácz redigert av Cnyborg 2024-12-11 12:38:47 Ernst Aberle redigert av Cnyborg 2024-12-09 09:15:42 Joel Jacob Hirsch (1866–1943) redigert av Marthe Glad 2024-12-09 09:11:15 Othar Eyvind Lislegaard redigert av Kallrustad 2024-12-05 11:42:34 Victor Moritz Goldschmidt (1888–1947) redigert av Cnyborg 2024-11-26 09:28:42 Marie Basseches (1883–1942) redigert av Cnyborg 2024-11-20 11:57:14 Max Basseches (1879–1942) redigert av Cnyborg 2024-11-20 11:56:52 Max Basseches 1879-1942.JPG redigert av Cnyborg 2024-11-20 11:38:01 Marie Basseches 1883-1942.JPG redigert av Cnyborg 2024-11-20 10:04:15 Snublesteiner redigert av Cnyborg 2024-11-20 09:42:51 Jødiske holocaustofre redigert av Cnyborg 2024-11-20 09:35:18 Max Tau redigert av Cnyborg 2024-11-19 09:49:52 Cissi Pera Klein (1929–1943) redigert av PaulVIF 2024-11-15 11:33:24 Tutte Lemkow redigert av Stigrp 2024-11-15 07:28:07 Tutte Lemkow faksimile Grimstad 1988.jpg redigert av Stigrp 2024-11-15 07:26:29 Snublesteiner redigert av Marianne Wiig 2024-11-14 15:27:13 Jødisk historie (prosjektside) redigert av Cnyborg 2024-11-14 14:57:46 Synagogen i Arkitekt Christies gate i Trondheim redigert av PaulVIF 2024-11-11 10:36:18 Ada Abigael Becker (1922–1943) redigert av Cnyborgbot 2024-11-11 10:14:42 Pavel Fraenkl redigert av Stigrp 2024-11-09 08:02:00 Pavel Fraenkl faksimile.jpg redigert av Stigrp 2024-11-09 07:58:56 Rabbi Michael Melchior.jpg redigert av Cnyborg 2024-11-08 10:25:54 Jødisk historie i Oslo redigert av Marianne Wiig 2024-11-06 10:32:44 Roseslottet De som forsvant m infotavle Foto Eva Rogneflåten,18.10.2020 1.jpg redigert av Marianne Wiig 2024-11-05 12:31:32 Ḥazzanut redigert av Cnyborg 2024-11-04 09:09:12 Jo Benkow redigert av Stigrp 2024-10-31 21:02:46 Jo Benkow foto.jpg redigert av Stigrp 2024-10-31 21:01:45 Reidar Larsen CFT.png redigert av Stigrp 2024-10-31 19:01:47 Halász Ignácz (sam.) redigert av Marianne Wiig 2024-10-31 14:35:44 Leo Eitinger redigert av Stigrp 2024-10-30 19:26:23 Leo Eitinger minneord av Ottosen.jpg redigert av Stigrp 2024-10-30 19:24:52 Klara Syversen julen 1944.PNG redigert av EvaRogneflåten 2024-10-29 14:19:48 Carl Fredriksens Transport redigert av EvaRogneflåten 2024-10-29 12:37:16 Ella Paus redigert av Stigrp 2024-10-24 19:16:44 Synagogue, St. Jorgensveita, Trondheim.gif redigert av Siri Iversen 2024-10-23 08:13:56 Johanna Schwarz faksimile 1991.jpg redigert av Kallrustad 2024-10-22 13:20:42 Leopold London (1907–1971) redigert av EvaRogneflåten 2024-10-22 11:24:21 Talele Zimra 000 vol I.png redigert av Siri Iversen 2024-10-22 08:00:26 Tz 036a Ashkibenu.png redigert av Siri Iversen 2024-10-22 07:57:03 Alf T. Pettersen (1911–1986) redigert av EvaRogneflåten 2024-10-21 09:57:25 Portugisarjødar redigert av Cnyborg 2024-10-21 08:42:32 Portugiesensynagoge in Hamburg (Grunwald 1902, S. 54).jpg redigert av Cnyborg 2024-10-21 07:22:07 Den portugisiske Nakskauer Menighed redigert av Cnyborg 2024-10-18 11:04:19 Mathilde Berendsen Nathan redigert av Cnyborg 2024-10-18 08:43:11 Flere endringer ...