Valet til riksforsamlinga i Nordre Bergenhus 1814: Forskjell mellom sideversjoner
(→Valmannsvala: minst 1 frå bondestand) |
({{nn}}) |
||
| (10 mellomliggende versjoner av 2 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 5: | Linje 5: | ||
==Amtsmøtet i Vik== | ==Amtsmøtet i Vik== | ||
Alle dei 42 valmennene møtte på amtsmøtet som vart halde på | Alle dei 42 valmennene møtte på amtsmøtet som vart halde på i Vik 30. mars. Valforsamlinga vart halde i huset til futen [[Rasmus Endresen (1767-1841)]] på garden Vange. Det vart leia av amtmann [[Herman Gerhard Treschow]] som kort tid etter fekk avskil og drog til Danmark der han kom frå. | ||
Dei tre som vart valde som representantar til Eidsvoll, var sorenskrivar [[Lars Johannes Irgens]] (Sogndal), sokneprest [[Niels Nielsen (1777–1854)|Niels Nicolay Nielsen]] (Ytre Holmedal) og gardbrukar [[Peder Hjermann]] (Lærdal). I 2014 vart det kjent at det ikkje var Peder Hjermann som fekk flest røyster som boderepresentant, men [[Hans Arneson Urdahl|Hans Urdahl]] frå Luster. Urdahl var sjuk og fekk fritak frå vervet, difor vart Hjermann med nest flest røyster representant. | |||
Både Hjermann og Irgens prøvde å be seg fritekne på grunn av sjukdom, men fekk ikkje fritak av valforsamlinga. På grunn av helsetilstanden deira gav amtmann Treschow likevel ordre til sokneprest [[Ulrik Frederik Bøyesen]] i Lærdal om å bli med til Eidsvoll som "Reserve-Deputeret", noko han gjorde. Bøyesen og sokneprest [[Edvard Qvale]] i Luster hadde fått like mange røyster bak Irgens og Nielsen, men Treschow utnemnde Bøyesen til vararepresentant. Det vart ein større strid om reiserekninga til Bøyesen etter riksforsamlinga som er ei viktig kjelde til hendingane på valforsamlinga i Vik (Kleppa 2014). | |||
==Valmennene== | ==Valmennene== | ||
Fullmakta som vart utferda på møtet, inneheld underskrifta til amtmannen og 39 av valmennene. Dei tre valmennene som vart valde til representantar, skreiv ikkje under fullmakta, men er her tekne med som nr. 41-43 på lista. Amtmann Treschow møtte og skreiv under i kraft av embetet og var ikkje vald frå noko prestgjeld. | Fullmakta som vart utferda på møtet, inneheld underskrifta til amtmannen og 39 av valmennene. Dei tre valmennene som vart valde til representantar, skreiv ikkje under fullmakta, men er her tekne med som nr. 41-43 på lista. Amtmann Treschow møtte og skreiv under i kraft av embetet og var ikkje vald frå noko prestgjeld. | ||
Berre åtte av dei 42 valmennene var embetsmenn. Det var kring 40 [[Embetsmenn i Nordre Bergenhus amt i 1814|embetsmenn i Sogn og Fjordane i 1814]]. | |||
''Underskrift amtsfullmakt'' inneheld namn og eventuell yrkestittel attgjeve bokstavrett frå amtsfullmakta. Dei andre kolonnene er sette til her. Nummer er den rekkjefølgja dei skreiv under i. Yrke er den tittelen dei stod oppgjevne med i fullmakta frå prestegjeldet. Prestegjeldsnamna er attgjevne i modernisert rettskriving. | ''Underskrift amtsfullmakt'' inneheld namn og eventuell yrkestittel attgjeve bokstavrett frå amtsfullmakta. Dei andre kolonnene er sette til her. Nummer er den rekkjefølgja dei skreiv under i. Yrke er den tittelen dei stod oppgjevne med i fullmakta frå prestegjeldet. Prestegjeldsnamna er attgjevne i modernisert rettskriving. | ||
| Linje 17: | Linje 23: | ||
| 1 || [[Herman Gerhard Treschow|Treschow, amtmand]] || || || 1780 | | 1 || [[Herman Gerhard Treschow|Treschow, amtmand]] || || || 1780 | ||
|- | |- | ||
| 2 || R. Endresen, Foged for Indre og Ytre Sogn || foged || [[Val til Riksforsamlinga 1814 i Vik|Vik]] || 1767 | | 2 || [[Rasmus Endresen (1767-1841)|R. Endresen, Foged for Indre og Ytre Sogn]] || foged || [[Val til Riksforsamlinga 1814 i Vik|Vik]] || 1767 | ||
|- | |- | ||
| 3 || U. F. Bøyesen, Sognepræst til Leirdals Præstegjeld || sognepræst || [[Val til Riksforsamlinga 1814 i Lærdal|Lærdal]] || 1773 | | 3 || [[Ulrik Frederik Bøyesen|U. F. Bøyesen, Sognepræst til Leirdals Præstegjeld]] || sognepræst || [[Val til Riksforsamlinga 1814 i Lærdal|Lærdal]] || 1773 | ||
|- | |- | ||
| 4 || [[Edvard Qvale|Edv. Qvale, Sognepræst i Lyster]] || sognepræst ridder || [[Val til Riksforsamlinga 1814 i Luster|Luster]] || 1766 | | 4 || [[Edvard Qvale|Edv. Qvale, Sognepræst i Lyster]] || sognepræst ridder || [[Val til Riksforsamlinga 1814 i Luster|Luster]] || 1766 | ||
| Linje 25: | Linje 31: | ||
| 5 || [[Ole Aabel|Ole Aabel, Sognepræst]] || sognepræst || [[Val til Riksforsamlinga 1814 i Aurland|Aurland]] || 1757 | | 5 || [[Ole Aabel|Ole Aabel, Sognepræst]] || sognepræst || [[Val til Riksforsamlinga 1814 i Aurland|Aurland]] || 1757 | ||
|- | |- | ||
| 6 || Ludv. Daae, Sognepræst || sognepræst || [[Val til Riksforsamlinga 1814 i Lavik|Lavik]] || 1774 | | 6 || [[Ludvig Daae (1774-1843)|Ludv. Daae, Sognepræst]] || sognepræst || [[Val til Riksforsamlinga 1814 i Lavik|Lavik]] || 1774 | ||
|- | |- | ||
| 7 || [[Ludvig Daae (1786-1831)|Ludvig Daae, Personel Capellan]] || personel capellan || [[Val til Riksforsamlinga 1814 i Leikanger|Leikanger]] || 1786 | | 7 || [[Ludvig Daae (1786-1831)|Ludvig Daae, Personel Capellan]] || personel capellan || [[Val til Riksforsamlinga 1814 i Leikanger|Leikanger]] || 1786 | ||
| Linje 103: | Linje 109: | ||
Dei tre siste (41-43) vart valde som representantar til riksforsamlinga og stod ikkje som underskrivarar på fullmakta. | Dei tre siste (41-43) vart valde som representantar til riksforsamlinga og stod ikkje som underskrivarar på fullmakta. | ||
==Kjelder== | ==Kjelder== | ||
| Linje 112: | Linje 114: | ||
*[http://arkivverket.no/URN:db_read/db/39776/ Fullmakter til Riksforsamlinga, skanna originalar] (Digitalarkivet) | *[http://arkivverket.no/URN:db_read/db/39776/ Fullmakter til Riksforsamlinga, skanna originalar] (Digitalarkivet) | ||
*Riksforsamlingens forhandlinger, 2den Del Adresser og Fuldmagter, Kristiania 1914, side 41-66 ([http://urn.nb.no/URN:NBN:no-nb_digibok_2006120500028 Digital utgåve, NBdigital]) | *Riksforsamlingens forhandlinger, 2den Del Adresser og Fuldmagter, Kristiania 1914, side 41-66 ([http://urn.nb.no/URN:NBN:no-nb_digibok_2006120500028 Digital utgåve, NBdigital]) | ||
*Jens Johan Hyvik, Oddmund L. Hoel og Harald Krøvel (red.) (2014). ''Med påhalden penn? 1814 sett frå Nordvestlandet og Telemark''. Oslo: Novus forlag. ([http://www.facebook.com/1814nedanfraa 4 artiklar om Sogn og Fjordane]) | |||
[[Kategori:Sogn og Fjordane | [[Kategori:Vestland fylke]] | ||
[[Kategori:Sogn og Fjordane]] | |||
[[Kategori:1814]] | [[Kategori:1814]] | ||
[[Kategori:Adresse og | [[Kategori:Adresse og fullmakt|Nordre Bergenhus]] | ||
[[Kategori:Valg|Nordre Bergenhus]] | [[Kategori:Valg|Nordre Bergenhus]] | ||
{{nn}} | |||
Nåværende revisjon fra 12. mai 2020 kl. 21:40
Nordre Bergenhus amt skulle velje tre representantar til riksforsamlinga på Eidsvoll som kom saman 10. april 1814.
Valmannsvala
Rundskriva frå regent Kristian Fredrik 19. februar 1814 gav retningslinene for valet. Kvar «menighed» skulle halde ein bededag der det vart valt to representantar som så skulle kome saman til eit amtsmøte som valde dei tre utsendingane til riksforsamlinga. Minst ein av dei to utsendingane skulle vere frå bondestanden. 20 av prestegjelda heldt bededagar og val fredag 18. mars (Eivindvik 11. mars).
Amtsmøtet i Vik
Alle dei 42 valmennene møtte på amtsmøtet som vart halde på i Vik 30. mars. Valforsamlinga vart halde i huset til futen Rasmus Endresen (1767-1841) på garden Vange. Det vart leia av amtmann Herman Gerhard Treschow som kort tid etter fekk avskil og drog til Danmark der han kom frå.
Dei tre som vart valde som representantar til Eidsvoll, var sorenskrivar Lars Johannes Irgens (Sogndal), sokneprest Niels Nicolay Nielsen (Ytre Holmedal) og gardbrukar Peder Hjermann (Lærdal). I 2014 vart det kjent at det ikkje var Peder Hjermann som fekk flest røyster som boderepresentant, men Hans Urdahl frå Luster. Urdahl var sjuk og fekk fritak frå vervet, difor vart Hjermann med nest flest røyster representant.
Både Hjermann og Irgens prøvde å be seg fritekne på grunn av sjukdom, men fekk ikkje fritak av valforsamlinga. På grunn av helsetilstanden deira gav amtmann Treschow likevel ordre til sokneprest Ulrik Frederik Bøyesen i Lærdal om å bli med til Eidsvoll som "Reserve-Deputeret", noko han gjorde. Bøyesen og sokneprest Edvard Qvale i Luster hadde fått like mange røyster bak Irgens og Nielsen, men Treschow utnemnde Bøyesen til vararepresentant. Det vart ein større strid om reiserekninga til Bøyesen etter riksforsamlinga som er ei viktig kjelde til hendingane på valforsamlinga i Vik (Kleppa 2014).
Valmennene
Fullmakta som vart utferda på møtet, inneheld underskrifta til amtmannen og 39 av valmennene. Dei tre valmennene som vart valde til representantar, skreiv ikkje under fullmakta, men er her tekne med som nr. 41-43 på lista. Amtmann Treschow møtte og skreiv under i kraft av embetet og var ikkje vald frå noko prestgjeld.
Berre åtte av dei 42 valmennene var embetsmenn. Det var kring 40 embetsmenn i Sogn og Fjordane i 1814.
Underskrift amtsfullmakt inneheld namn og eventuell yrkestittel attgjeve bokstavrett frå amtsfullmakta. Dei andre kolonnene er sette til her. Nummer er den rekkjefølgja dei skreiv under i. Yrke er den tittelen dei stod oppgjevne med i fullmakta frå prestegjeldet. Prestegjeldsnamna er attgjevne i modernisert rettskriving.
| Nr | Underskrift amtsfullmakt | Yrke prestegjeldsfullmakt | Prestegjeld | Fødd |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Treschow, amtmand | 1780 | ||
| 2 | R. Endresen, Foged for Indre og Ytre Sogn | foged | Vik | 1767 |
| 3 | U. F. Bøyesen, Sognepræst til Leirdals Præstegjeld | sognepræst | Lærdal | 1773 |
| 4 | Edv. Qvale, Sognepræst i Lyster | sognepræst ridder | Luster | 1766 |
| 5 | Ole Aabel, Sognepræst | sognepræst | Aurland | 1757 |
| 6 | Ludv. Daae, Sognepræst | sognepræst | Lavik | 1774 |
| 7 | Ludvig Daae, Personel Capellan | personel capellan | Leikanger | 1786 |
| 8 | T. L. Ravn, Forligelses Commissair | handels-mand og proprietair og forligelses comissair | Eid | 1753 |
| 9 | Tobiesen, Forligelses Comissair | forligelses commissair | Hafslo | 1749 |
| 10 | Hans Urdahl | lensmand | Luster | 1769 |
| 11 | Peder Erichsen Otterdahl | gaardbruger og bygselmand | Eid | 1781 |
| 12 | O. Kaland | gjæstgiver | Askvoll | 1781 |
| 13 | Peder Jenssen Florøen | gaardbruger | Kinn | 1780 |
| 14 | Peder Abrahamsen | gaardbruger | Kinn | 1778 |
| 15 | Wilum Jansen Wilnes | bondemand | Askvoll | 1774 |
| 16 | Joen Tollevsen Høydal | gaardmand | Aurland | 1783 |
| 17 | R. Kirkhorn | lensmand | Innvik | 1765 |
| 18 | Lasse Abrahamsen Opeim | bondemand | Innvik | 1764 |
| 19 | Anders Pederssen Ottren | bondemand og gaardbruger | Davik | 1764 |
| 20 | Marttins Pedersen Levdhal | bondemand og gaardbruger | Davik | 1769 |
| 21 | Ingebrigt Hanssen Hals | gaardbruger | Selje | 1745 |
| 22 | Christen Waldemarsen Barmmen | gaardbruger | Selje | 1777 |
| 23 | Mathias Mortensen Flogeness | gaardmand | Førde | 1773 |
| 24 | Ole Iversen Gravdahl | gaardmand | Førde | 1759 |
| 25 | Seffen Thorsen Biercheloe | (ingen) | Gloppen | 1779 |
| 26 | Jetmund Larssen Ryg | (ingen) | Gloppen | 1758 |
| 27 | Johannes Erichsen Nedrebøe | forligelses commissair | Jølster | 1764 |
| 28 | Ole Nielssen Huus | gaardmand | Jølster | 1757 |
| 29 | Lasse Johannessen Hægejm | bonde | Ytre Holmedal | 1759 |
| 30 | Lars Arnessøn Grow | bondemand | Hafslo | 1774 |
| 31 | Marchus Anfindssøn Hovland | gaardmand | Leikanger | 1763 |
| 32 | Tøger Larssøn Kronen | (ingen) | Jostedalen | 1774 |
| 33 | Ole Rognaldssøn Hopperstad | gaardmand | Vik | 1761 |
| 34 | Ole Olssøn Torvesetter | (ingen) | Indre Holmedal | 1777 |
| 35 | Rasmus Larssøn Faaberg | (ingen) | Jostedalen | 1777 |
| 36 | Mads Olssøn Grønhoug | (ingen) | Indre Holmedal | 1764 |
| 37 | Lars Iversen Westrem | lehnsmand | Sogndal | 1749 |
| 38 | Mons Anderssen Netteland | (ingen) | Eivindvik | 1784 |
| 39 | Lasse Hermundsen Breche | (ingen) | Eivindvik | 1759 |
| 40 | Anders Torchildsen Ringerejde | lensmand | Lavik | 1761 |
| 41 | Herr cancellieraad og sorenskriver Lars Johannes Irgens | sorenskriver | Sogndal | 1775 |
| 42 | Sognepræsten til yttre Holmedahls Præstegjeld Nr. Nicolay Nielsen | sognepræst | Ytre Holmedal | 1777 |
| 43 | Gaardbruger Peder Hjermand | gaardbruger | Lærdal | 1754 |
Dei tre siste (41-43) vart valde som representantar til riksforsamlinga og stod ikkje som underskrivarar på fullmakta.
Kjelder
- Stortingsval i Sogn og Fjordane (liste)
- Fullmakter til Riksforsamlinga, skanna originalar (Digitalarkivet)
- Riksforsamlingens forhandlinger, 2den Del Adresser og Fuldmagter, Kristiania 1914, side 41-66 (Digital utgåve, NBdigital)
- Jens Johan Hyvik, Oddmund L. Hoel og Harald Krøvel (red.) (2014). Med påhalden penn? 1814 sett frå Nordvestlandet og Telemark. Oslo: Novus forlag. (4 artiklar om Sogn og Fjordane)