Vang kommune: Forskjell mellom sideversjoner
Hopp til navigering
Hopp til søk
m (Robot: Endrer mal: Thumb høyre) |
|||
| (8 mellomliggende versjoner av 5 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
{{Infoboks kommune | {{Infoboks kommune | ||
| bgfarge = | | bgfarge = | ||
| målform2 = nn | |||
| navn = Vang kommune | | navn = Vang kommune | ||
| våpen = 0545 Vang komm.png | | våpen = 0545 Vang komm.png | ||
| Linje 6: | Linje 7: | ||
| bildestr = | | bildestr = | ||
| bildetekst = | | bildetekst = | ||
| kommunenummer = | | kommunenummer = 3454 | ||
| fylke = [[ | | fylke = [[Innlandet fylke|Innlandet]] | ||
| administrasjonssenter = Vang i Valdres | | administrasjonssenter = Vang i Valdres | ||
| målform = [[Nynorsk]] | | målform = [[Nynorsk]] | ||
| Linje 15: | Linje 16: | ||
:''Denne artikkelen er om Vang i [[Valdres]] i [[Oppland]]. For den tidlegare kommunen i Hedmark med same namn, sjå [[Vang i Hedmark]].'' | :''Denne artikkelen er om Vang i [[Valdres]] i [[Oppland]]. For den tidlegare kommunen i Hedmark med same namn, sjå [[Vang i Hedmark]].'' | ||
---- | ---- | ||
<onlyinclude><includeonly>[[Fil:0545 Vang komm.png|thumb|80px]</includeonly> | <onlyinclude><includeonly>[[Fil:0545 Vang komm.png|thumb|80px]]</includeonly> | ||
'''[[Vang kommune]]''' ligg lengst nordvest i [[Valdres]] i [[ | '''[[Vang kommune]]''' ligg lengst nordvest i [[Valdres]] i [[Innlandet fylke|Innlandet]]. Han grensar mot valdreskommunane [[Hemsedal kommune|Hemsedal]], [[Vestre Slidre kommune|Vestre Slidre]] og [[Øystre Slidre kommune|Øystre Slidre]] i sør, søraust og aust. I nord grensar han mot [[Vågå kommune|Vågå]] og [[Lom kommune|Lom]] i [[Gudbrandsdalen]]. I nordvest og vest grensar Vang til [[Luster kommune|Luster]], [[Årdal kommune|Årdal]] og [[Lærdal kommune|Lærdal]] kommunar i [[Sogn]] i [[Vestland fylke]]. </onlyinclude> | ||
==Areal og befolkning== | ==Areal og befolkning== | ||
| Linje 27: | Linje 28: | ||
Høgaste punktet i kommunen er [[Kalvehøgdi]] med ei høgd på 2208 meter over havet. Ein annan høg topp i kommunen er [[Rasletind]] med 2105 meter. Denne ligg på grensa mot kommunen [[Vågå]] i [[Gudbrandsdalen]]. Ein annan kjent fjelltopp er [[Bitihorn]], som ligg på grensa mot [[Øystre Slidre]]. | Høgaste punktet i kommunen er [[Kalvehøgdi]] med ei høgd på 2208 meter over havet. Ein annan høg topp i kommunen er [[Rasletind]] med 2105 meter. Denne ligg på grensa mot kommunen [[Vågå]] i [[Gudbrandsdalen]]. Ein annan kjent fjelltopp er [[Bitihorn]], som ligg på grensa mot [[Øystre Slidre]]. | ||
Det ligg fleire store innsjøar i kommunen; dei største innsjøane er [[Tyin]], [[Sulevatnet]], [[Nørdre Syndin]], [[Vangsmjøse]], [[Øyangen i Slidre og Vang|Øyangen]] (delt med Øystre Slidre), [[Bygdin]], [[Helin]], [[Vinstre]], [[Steinbusjøen]] og [[Fleinsendin]]. | Det ligg fleire store innsjøar i kommunen; dei største innsjøane er [[Tyin]], [[Sulevatnet]], [[Nørdre Syndin]], [[Vangsmjøse]], [[Øyangen i Slidre og Vang|Øyangen]] (delt med Øystre Slidre), [[Bygdin]], [[Helin]], [[Vinstre]] (hovedsakelig i Øystre Slidre), [[Steinbusjøen]] og [[Fleinsendin]]. | ||
Kommunen måler 56 km på nord–sør-aksen og 47,3 km på aust–vest-aksen. 88 % av kommunen er over 900 meter over havet. 13 % av arealet er dekt av vatn. Lågaste punktet er 363 meter over havet. | Kommunen måler 56 km på nord–sør-aksen og 47,3 km på aust–vest-aksen. 88 % av kommunen er over 900 meter over havet. 13 % av arealet er dekt av vatn. Lågaste punktet er 363 meter over havet. | ||
| Linje 33: | Linje 34: | ||
==Historie== | ==Historie== | ||
På den gamle tingvollen der [[Vang | På den gamle tingvollen der [[Vang stavkyrkje]] ein gong stod, heldt [[Håkon VI]] ting i 1368. Da vart ein grensetvist løyst med ein grensestein som står til denne dag. | ||
Høgt oppe på [[Filefjell]] står Nystua, der reisande ein gong fann ly når dei skulle over til [[Vestlandet]]. På andre sida av den tronge dalen som snor seg over fjellet ligg Maristua, oppsett etter påbod av [[Margrete I|Dronning Margrete]] kring 1390. Sjølv om Nystua først er nemnt i 1627, er ho med stor sannsynligheit mykje eldre. Begge desse skysstasjonane vart vedlikeheldne av staten inntil 1830. | |||
I ''Smeddalen'' rett vest for Nystua stod for | I ''Smeddalen'' rett vest for Nystua stod for fleire århundre sidan ei kyrkje, [[St. Thomaskyrkja på Filefjell]]. Det var ei stavkyrkje som er omtala første gong i 1615, men truleg var ho mykje eldre. På grunn av ''martnan'' som var mellom sogningar og valdrisar, og som tidvis var ganske valdelege, vedtok dei å rive kyrkja. Det var så ille at det vart sagt at «når kjerringe sende maan sin på martnan so sende ho med håna ein likkjortel». I 1808 var kyrkja borte, men martnan fortsette. | ||
== Verdt å sjå == | |||
== | {{Thumb| Sankt Thomaskirken på Filefjell mai 2015.jpg|Sankt Thomaskyrkja på Filefjell fotografert i mai 2015, med snø i lufta. |Helge Asperheim (2015)}} | ||
{{ | * [[Øye stavkyrkje]] (bygd [[1150]] - [[1200]]) | ||
* [[Øye | * [[Høre stavkyrkje]] (bygd [[1180]]) | ||
* [[Høre | * [[Vang stavkyrkje]], vart flytt til Krummhübel i Riesengebirge i [[Preussen]] i [[1842]]. Staden heiter no Karpacz og ligg i Karkonosze-fjellene i Polen. | ||
* [[Vang | * [[Vangsteinen]] utanfor [[Vang kyrkje]] | ||
* [[Vangsteinen]] | * [[Leinekvernene]] på nordsida av [[Vangsmjøse]] | ||
* [[Leinekvernene]] på | * [[St. Thomaskyrkja på Filefjell]] | ||
* [[St. | |||
* Ryfossen | * Ryfossen | ||
* Sputrefossen | * Sputrefossen | ||
| Linje 54: | Linje 54: | ||
* [[Torkild Gåsdelen]] (halshugget for mord 1803) | * [[Torkild Gåsdelen]] (halshugget for mord 1803) | ||
==Eksterne | ==Eksterne lenkjer== | ||
{{thumb|Filefjelltunnelen 2020.jpg|Den austre opningen (ved Tyinkrysset) på den 5,8 kilometer lange [[Filefjelltunnelen]].|[[Bruker:Kallrustad|Trond Nygård]]|2020}} | |||
{{Commons|Vang}} | {{Commons|Vang}} | ||
* [http://www.kulturnett.no/geografisknavigering/geografisknavigering_visning.jsp?fylke=T946673&kommune=T930736 Kultur i Vang på kart] fra [[Kulturnett.no]] | * [http://www.kulturnett.no/geografisknavigering/geografisknavigering_visning.jsp?fylke=T946673&kommune=T930736 Kultur i Vang på kart] fra [[Kulturnett.no]] | ||
Nåværende revisjon fra 4. mar. 2024 kl. 14:36
| Vang kommune | |
|---|---|
| |
| Basisdata | |
| Kommunenummer | 3454 |
| Fylke | Innlandet |
| Kommunesenter | Vang i Valdres |
| Areal | 1313.41 km² |
| Areal land | 1313.41 km² |
| Areal vatn | 0 km² |
| Folketal | 1 636 (2023) |
| Målform | Nynorsk |
| Nettside | Nettside |
Koordinater: 61°07′33″ N 8°34′22″ Ø
- Denne artikkelen er om Vang i Valdres i Oppland. For den tidlegare kommunen i Hedmark med same namn, sjå Vang i Hedmark.
Vang kommune ligg lengst nordvest i Valdres i Innlandet. Han grensar mot valdreskommunane Hemsedal, Vestre Slidre og Øystre Slidre i sør, søraust og aust. I nord grensar han mot Vågå og Lom i Gudbrandsdalen. I nordvest og vest grensar Vang til Luster, Årdal og Lærdal kommunar i Sogn i Vestland fylke.
Areal og befolkning
Dei fleste vangsgjeldingane bur i Ryfoss, Vang, Øye og på Tyinkrysset. Vang har 4 barneskular: Vang (Grindaheim), Høre, Øye og Åsvang. Det er ein ungdomsskole på Grindaheim.
Geografi
Johannes Flintoe: «Koner i Hverdags-Klæder fra Vang i Valders. Nyeste Pynt for unge Piger i Slidre. Piger i Vang i Stadsdragt og Hverdagsdragt»
Fjellområdet Filefjell ligg i vest, og fjellområdet Jotunheimen i nord.
Høgaste punktet i kommunen er Kalvehøgdi med ei høgd på 2208 meter over havet. Ein annan høg topp i kommunen er Rasletind med 2105 meter. Denne ligg på grensa mot kommunen Vågå i Gudbrandsdalen. Ein annan kjent fjelltopp er Bitihorn, som ligg på grensa mot Øystre Slidre.
Det ligg fleire store innsjøar i kommunen; dei største innsjøane er Tyin, Sulevatnet, Nørdre Syndin, Vangsmjøse, Øyangen (delt med Øystre Slidre), Bygdin, Helin, Vinstre (hovedsakelig i Øystre Slidre), Steinbusjøen og Fleinsendin.
Kommunen måler 56 km på nord–sør-aksen og 47,3 km på aust–vest-aksen. 88 % av kommunen er over 900 meter over havet. 13 % av arealet er dekt av vatn. Lågaste punktet er 363 meter over havet.
Historie
På den gamle tingvollen der Vang stavkyrkje ein gong stod, heldt Håkon VI ting i 1368. Da vart ein grensetvist løyst med ein grensestein som står til denne dag.
Høgt oppe på Filefjell står Nystua, der reisande ein gong fann ly når dei skulle over til Vestlandet. På andre sida av den tronge dalen som snor seg over fjellet ligg Maristua, oppsett etter påbod av Dronning Margrete kring 1390. Sjølv om Nystua først er nemnt i 1627, er ho med stor sannsynligheit mykje eldre. Begge desse skysstasjonane vart vedlikeheldne av staten inntil 1830.
I Smeddalen rett vest for Nystua stod for fleire århundre sidan ei kyrkje, St. Thomaskyrkja på Filefjell. Det var ei stavkyrkje som er omtala første gong i 1615, men truleg var ho mykje eldre. På grunn av martnan som var mellom sogningar og valdrisar, og som tidvis var ganske valdelege, vedtok dei å rive kyrkja. Det var så ille at det vart sagt at «når kjerringe sende maan sin på martnan so sende ho med håna ein likkjortel». I 1808 var kyrkja borte, men martnan fortsette.
Verdt å sjå
- Øye stavkyrkje (bygd 1150 - 1200)
- Høre stavkyrkje (bygd 1180)
- Vang stavkyrkje, vart flytt til Krummhübel i Riesengebirge i Preussen i 1842. Staden heiter no Karpacz og ligg i Karkonosze-fjellene i Polen.
- Vangsteinen utanfor Vang kyrkje
- Leinekvernene på nordsida av Vangsmjøse
- St. Thomaskyrkja på Filefjell
- Ryfossen
- Sputrefossen
Kjente vangsgjeldinger
- Torkild Gåsdelen (halshugget for mord 1803)
Eksterne lenkjer
Den austre opningen (ved Tyinkrysset) på den 5,8 kilometer lange Filefjelltunnelen.
Foto: Trond Nygård (2020).
|
Denne artikkelen er helt eller delvis basert på artikkelen «Vang kommune» fra Wikipedia på bokmål og riksmål og kan kopieres, distribueres og/eller endres slik det er angitt i lisenstekst for cc-by-sa 3.0. For en liste over bidragsytere til den opprinnelige artikkelen, se endringshistorikk knyttet til den opprinnelige artikkelen. For en liste over bidragsytere til denne versjonen, se endringshistorikk knyttet til denne siden. Artikkelen bør gjennomgås med tanke på tilpasninger til lokalhistoriewiki.no. Se Hjelp:Forskjeller fra Wikipedia for mer informasjon. |