Valdres Folkemuseum

Haftonbygningen på Valdres Folkemuseum.

Foto: John Erling Blad (2005).

Valdres Folkemuseum på Storøya i Strandefjorden, rett ved Fagernes, er det fjerde største friluftsmuseet i landet. Det har sidan 2006 vore ein del av Valdresmusea. Sidan 2008 har Norsk institutt for bunad og folkedrakt vore ein del av museet.

Skipinga av museet

Museet vart starta opp som eit privat initiativ. Skulestyrar ved Oppland jordbruksskule Nils K. Ødegård foreslo å opprette eit folkemuseum i Valdre i avisa Samhold den 17. desember 1900, og det vart kalla inn til eit møte på Fagernes den 10. mars 1901. Dei seks kommunane i Valdres valde der kvar sin representant til ei arbeidsgruppe. Det var smått med kapital, sjølv etter eit par innsamlingar.

Ole E. Bøe starta på eiga hand å kjøpe inn gjenstandar til museet, og saman med styreformann Knut O. Alfstad fekk han samla kring hundre gjenstandar på kort tid. I 1906 kjøpte dei Valdreshaugen frå garden Nes, og sette opp Handeloftet med gjenstandane. I 1909 hadde samlinga auka til kring 600 gjenstandar.

I 1917 selde dei Valdreshaugen, og kjøpte i dstaden 18,5 dekar på Storøya, der museet sidan har halde til. Eit nytt «velkomstbygg» med festsal, utstillingsrom, magasin, kafé og butikk sto klart i 2010. Det er teikna av Lund Hagem Arkitekter, og er på kring 900 kvadratmeter.

Samlingane

Det er per 2018 kring 10+0 hus og anlegg på museet. Det eldste huset er Uppigard Høve-loftet, som er frå før 1350. Det er òg den eldste verdslege bygningen i Valdres. Eit av dei nyaste er Tvengestølen frå 1948, som vart sett opp på museet i 1998.

Gjenstandssamlinga er no på kring 27 000 ting. Folkemuseet har òg eit folkemusikkarkiv med over 14 000 enkeltspor, og eit fotoarkiv med kring 85 000 bilete. Opplandsarkivet har ein avdeling med kring 700 ulike arkiv på museet.

Bygninger i friluftsmuseet

Nr.	Beskrivelse	Datering	Attreist	Frå	Bilete
1	Velkomstbygget	2010
2	Administrasjonsbygget
3	Krigsminnesmerke (1940–1945)
4	Minnestein etter Knut Hauge
5	Vegrotestein fra …
6	Gravhaug
7	Folkemusikkhuset
8	Garasje
9	Andris Vang-støga
10	Høyne skule
11	Bygning frå Jonshegge	1807	1977-1978	Øystre Slidre
12	Stue frå Skattebu	1700-talet	1923	Øystre Slidre
13	Gapestokk
14	Hoveloftet frå Uppigarde Høve	1200-talet	1940-åra	Øystre Slidre
15	Rognebygningen fra Sørre Rogne	1600-talet	1923	Øystre Slidre
16	Stall fra Måno	1800 ca.	1938	Nord-Aurdal
17	Loft fra Måno	1700-talet	1923	Nord-Aurdal
18	Stabbur fra Måno	1700-talet	1946	Nord-Aurdal
19	Brennbygningen frå Brenn	1740 ca.	1946	Nord-Aurdal
20	Handeloftet frå Øvre Hande	1600-talet	1923	Vestre Slidre
21	Kårbygning frå Nerre Lome	1800 ca.	1951	Vestre Slidre
22	Prestøybygningen frå Prestøyn	1775 ca.	1933/1934	Etnedal
23	Minnesten etter Jørn Hilme
24	Haftonbygningen frå Hafton	1763	1923	Sør-Aurdal
25	Amfiet
26	Stabbur frå Midtre Sørum	1700-talet	1961	Sør-Aurdal
27	Bensinbu fra Fagernes			Nord-Aurdal
28	Bensinpumpe fra Gausdal
29	Krambua Søvelheim fra Vang			Vang
30	Nystøga
31	Kilometerskilt
32	Kiosk
33	Telefonkiosk
34	Slidrehuset forsamlingshus fra Slidre
35	Ishuset Susen fra Aurdal
36	Tjærebrenning under gryte
37	Stasjonsbu/Kvilebu fra Etna
38	Bu for planovergang fra Leira stasjon
39	Dresinskur fra Leira stasjon
40	Bustadhus frå Flatigarde	1750 ca.	1953/1954	Etnedal
41	Dalestogo frå Dale	1825 ca.	1973/1976	Nord-Aurdal
42	Loft frå Bergji	1663	1974	Nord-Aurdal
43	Totenbua frå Flatigarde	1700-talet	1954	Etnedal
44	Grisehus frå Løtaslette under Solbjør		1954	Etnedal
45	Badstoge frå Løteslette under Solbjør		1952	Etnedal
46	Melkerampe fra Øygarde
47	Bygning frå Ni'igarde Kvie	1849	1959/1960	Vang
48	Buahus frå Ni'igarde Kvie	1700 ca.	1959/1960	Vang
49	Raustestøgo frå Nordigarde Kvie	1700 ca.	1956	Vang
50	Fjøs frå Ni'igarde Kvie	1800 ca.	1959/1960	Vang
51	Låve frå Ni'igarde Kvie	1700-talet	1959/1960	Vang
52	Stall frå Ni'igarde Kvie	1700-talet	1959/1960	Vang
53	Tørrstoge frå Nordigarde Kvie	1700-talet	1956	Vang
54	Smie fra Lome
55	Einangsferja fra Einangssundet
56	Utvandrerhus fra Decorah, Iowa
57	Vegrotestein fra …
58	Bygning frå Høve		1972	Vestre Slidre
59	Stue fra Midtre Tvengji
60	Eldhus fra Lome
61	Lauvløe fra Sygarde Nørre Hamre
62	Tjæreovn fra Dokken
63	Stue fra Dølahushaugen
64	Fjøs fra Kveto
65	Kullgrop
66	Stabbur frå Svinge	1750 ca.	1960
67	Stogo frå Øvre Fristadplassen	1750 ca.	1954	Vestre Slidre
68	Skåle frå Øvre Fristadplassen	1750 ca.	1954	Vestre Slidre
69	Løe frå Øvre Fristadplassen	1750 ca.	1954	Vestre Slidre
70	Låve frå Øvre Fristadplassen	1750 ca.	1954	Vestre Slidre
71	Stall frå Øvre Fristadplassen	1750 ca.	1954	Vestre Slidre
72	Fjøs frå Nygard	1750 ca.	1969
73	Lyftestein
74	Sel fra Øygaardsstøle
75	Fjøs fra Lehøvdstøle
76	Seterbu fra Svartfjell
77	Løe fra Vassetlien
78	Slåttebu fra Beitostølen
79	Løe fra Beitostølen
80	Dusjbad fra Ølken hotell
81	Fiskesløe fra Nystøga
82	Kvernhus fra Mo
83	Kvernhus fra Lalim
84	Sel fra Rennsenn
85	Fjøs fra Haugastølen
86	Mjølkerampe frå Øydgarde		1988	Øystre Slidre
87	Sel fra Tvengjistølen
88	Fjøs fra Tvengjistølen
89	Sel fra Smørlien
90	Reinsbu fra Galdeberg
91	Fangstgrop
92	Røys
93	Røys
94	Reingrav
95	Bogahi
96	Kullgrop
97	Hellekiste
98	Elvelund sag- og plogsmie/Leira perse og fargeri
99	Fiskebu fra Haldorsynøyn

Styrarar

• Eiliv Odde Hauge 1958-?

Litteratur og kjelder

• Valdres Folkemuseum, Valdresmusea.
• Valdres Folkemuseum på Wikipedia på bokmål og riksmål.
• Hvattum, Harald: Valdres folkemuseum : førar til samlingane. Utg. Valdres Folkemuseum. [Fagernes]. 1993. Digital versjon på Nettbiblioteket