Skulehistorie i Flora

Skulehistorie i Flora skal gi ei oversikt over skulekrinsar, skulehus, skulevegar, statistikk, kjelder og arkiv frå Flora kommune si skulehistorie.

Vegkart med kommunegrenser 1939

Kinn kommune var ein stor kommune då den vart oppretta i 1837. Den favna om sokna Bru, Kinn og Bremanger. Den store kommunen vart delt ved fleire høve, før den i 1964 på ny vart samla i ein storkommune, Flora kommune. Forutan Bremanger kommune som framleis er eigen kommune.

I 1860 vart Florø skild ut som ladestad.
I 1866 vart Bremanger skilt ut som eigen kommune.
I 1922 vart Kinn kommune delt i tre. Kinn kommune, Bru kommune og Eikefjord kommune.
I 1964 vart kommunane Florø, Kinn, Bru og Eikefjord slege saman til Flora kommune.

Den første skulelova i det som då var Kinn prestegjeld kom i 1743. Sokneprest Sigvard Brarup leia arbeidet med denne første skulefundasen, og det vart slått fast at kvart sokn, Bremanger, Kinn og Svanøy, skulle ha ein lærar. Foreldra var ofte meir opptekne av at borna skulle jobbe på gardane enn at dei skulle få utdanning, så skuletida vart lagt til perioden etter innhaustinga på hausten (Mikkelsmesse 29. september) og fram til 3. april.

I 1835 vart det i Kinn prestegjeld rapportert at berre 10% av borna kunne skrive og 1% kunne rekne. Det vart sett inn tiltak for å sikre betre framgang, og fem år seinare var resultata på veg opp.

Oversikt over skulekrinsar

Kinn

1861	1869	1875	1884	1891	1896	1897	1917	1921	1934	1937	1968	1972	1982	1998	2006	2008	2010
Florø												Florø			Florø	Florø
?		Hovden
?		Domben									Barekstad
?		Barekstad									Barekstad
?	Askrova		Valvik	Askrova
?	Askrova		Sunde	Askrova
?		Reksta		Reksta	Reksta		Rognaldsvåg					Rognaldsvåg
?		Reksta			Reksta		Reksta
?		Kinn			Kinn
?		Skorpa	Skorpa
?		Skorpeide	Skorpa
?		Krokane
														Torvmyrane			Torvmyrane
?		Batalden															Torvmyrane
?		Solheim
?		Terdal
?							Havrenes
?	Brandsøy							Brandsøy		Brandsøy			Brandsøy
?	Brandsøy							Grønenga		Brandsøy
?										Bjørnset		Bjørnset
?		Nyttingnes				Nyttingnes						Bjørnset	?
?		Nyttingnes				Sandvik
			?			Grov			?	Grov			?
?		Furusund
?		Årebrot					Årebrot
?		Årebrot					Nærøyane					?
?		Haukå

Florø Ladested

Florø krins

1861	1964
Florø folkeskule	Florø folkeskule

Bru

	1875	1891	1895	1916	1934	1960	1962	1963	1969	1983	2024
?	Vågane					?
?	Andal		?
?	Stavøy									?
?	Nordal							Solheim	?
?			Sunndal			Solheim
?	Midtbø				Solheim	Solheim
?	Øvre Standal			Standal
?	Nedre Standal			Standal
?	Stavang				?
?	Vardal
?	Svanøy
?	Høyvik	Steinhovden									-> Eikefjord
?	Hopen	Steinhovden
?	Høydal			Store Høydal
?	Høydal			Lille Høydal						-> Eikefjord
?	Svardal						->Eikefjord			-> Eikefjord

Eikefjord

Vasset krins

1875	1885	1895	1962	1983	2024
		Steinhovden (Bru)			Eikefjord
Høydal (Bru)				Eikefjord
Svardal (Bru)			Eikefjord
Barlindbotn
Eikefjord
Tonheim
Langedal
	Svarthumle
Løkkebø
	Sunnarvik
	Vadsæt

Skulekrinsar

Skuleveg

Lærarar

Lærarsegn i Sunnfjord - Tidskrift um Sunnfjord-soga, segn og sed

Tidsskriftet Sunnfjord - Tidskrift um Sunnfjord-soga, segn og sed Nr. 6 (1922)^[1] har ein funne det som truleg er blant dei eldste omtalane av ein lærar i Sunnfjord i ein skifteprotokoll frå 1687^[2]. Her skal arven etter Marte Jakopsdotter frå Eikefjord gå til son hennar, Jakob Jørundson «huis fader har vedkiendt sig barnit og beigiert moderen til egte, og med moderen var samtøcht fuldkomet at hafue villet echte, mens formedelst hendis broders Hellie Lanigedals offuervold trusel og undsigelse motte for w-løche affleye drage af efftersom hans nering var at lære børn at læse og derofuer drog til Nordfiord; at deris willie til echteschaib blef forhindret som med manges videnskab er bevisligt: der fore iche hafuer kundet hannem des arf frakiende».

Barnefaren Jørund hadde det å "lære børn at læse" som si næring, altså var han lærar. Skifteprotokollen fortel oss berre at han arbeida i Nordfjord - truleg som omgangsskulelærar, så om han hadde vore lærar i Kinn er usikkert. Skrifteprotokollen "Sunnfjord" brukte som kjelde til saka er digitalisert og tilgjengeleg hos Digitalarkivet.

I Sunnfjord - Tidskrift um Sunnfjord-soga, segn og sed Nr. 3 (1921)^[1] Blir det fortalt nokre anektdotar om fleire skulehaldarar frå 1800-talet. Kva kjeldane til desse forteljingane er, vert ikkje oppgitt.

Den fyrste av dei omtala lærarane er "Skule-Kasten" (Karsten Rasmusson). Han skildrast som ein merkeleg figur. Han skal også ha vore kalla "Halte-Kasten", fordi han braut foten etter å ha hoppa ned frå eit tak med heimelaga vingar av tunnestavar og ei rya ein gong i ungdommen. Han skal også ha fortald morosame reglar og laga visor. Den neste læraren tidsskriftet fortel om er "Skule-Joans" frå Indrus, som skal ha halde skule i nordre Kinn og sidan i Gulen.^[3] Når han skal ha vore lærar er uvisst, men samstundes skal det ha vore ein lærar ved namn "Skule-Jakop" frå Á i Nordfjord som skula i Bremanger. Dette kan ha vore Jacob Simonson Aa, som iflg. Anders Lothe var lærar i Bremanger frå 1821.^[4] Vidare nemnast ein "Skule-Gullak" i Vinspolla og ein "Skule-Nils".^[5] Skule-Nils skal ha komme til bygda som gjætargut for presten på Flora, og vart sidan lærar. Ingen av dei omtala lærarane skal ha gått nokon lærarskule. Tidsskriftet avsluttar saka om skulehaldarar med å seie at det sidan kom nye lærarar Kinn: Nytingnes (frå Kinn), Rangsæter og Per Lid (sunnmøringar), og Aleksander Kråkenes (naustdøl) som alle hadde gått lærarskule. Kråkenes skal også ha vore ein god båtbøtar.

Lærarar i Kinn fram til ca. 1900
Namn	Fødd	Skule	Tilsett år	Slutta år	Merknad
Ola Andersson Valvik		Kinn sokn	1762	1785	^[4]
Aleksander Sjurson Sundhordvik	1741	Bru sokn, Eikefjoird	1762	1816	Var skulehaldar i 54 år.^[4]
Ola Absalonson Svarthumle		Høydalsfjorden	1776	1785	^[4]
Lars Absalonson Langedal		Bru sokn	1776	1790	^[4]
Karsten Rasmusson Stavang	1758	Bremanger, Kinn (?)	1776	(ca.) 1800	^[4]
Kolbein Bendikson Kinn	1759	Kinn sokn	1786	1804	^[4]
Hans Helleson Vågane		Øyane skulehaldardistrikt	1786	1790-åra	^[4]
Karsten Halvorson Langedal	1763	Nordalsfjord, Nordre skulehaldardistrik i Kinn	1788	1814	^[4]
Ola Mortenson Svarthumle	1771	Høydalsfjord skulehaldardistrikt i Bru	1791	1815	^[4]
Aleksander Andersson Svardal	1773	Øyane skulehaldarstistrikt i Bru	1791		Kyrkjesongar i Bru kyrkje.^[4]
Abraham Olson Stavøy	1771	Bremanger sokn, Søre skulehaldardistrikt i Kinn	1795	1814	^[4]
Anders Olson Øvre Standal	1774	Bremanger sokn, Kinn sokn	1795		^[4]
Ananias Andersson Humlestøl	1784	Nordalsfjorden skulehaldardistrikt	1806	1818	^[4]
Søren Andersson Storøy	1784	Bru sokn	1810		^[4]
Ola Olson Nesbø	1791	Bru sokn	1812		Drukna i Frøysjøna i desember 1819.^[4]
Kristian Simonson Aa Ausevik		Bru sokn	1812		^[4]
Salamon Rasmusson Sundal	1797	Nordalsfjorden skulehaldardistrikt	1818*		^[4]
Jacob Simonson Aa		Søre- or Nordre skulehaldardistrikt i Bremanger	1821		^[4]
Erik Andersson Domben		Søre skulehaldardistrikt	1821		^[4]
Gabriel Pederson Sørbotten		Søre skulehaldardistrikt i Bremanger	1822*		^[4]
Anders Larssen			seinast 1828	tidlegast 1830	^[4]
Gunder Ananiassen Indre Kvam					^[4]
Peder Hansen			seinast 1841		^[4]
M. J. Sunde		Reksten	(seinast 1875)
M. Vevring		Skorpen, Furuset, Kinn, Skorpeide	(seinast 1875)
Chr. Kvammen		Batalden, Barekstad, Domben, Hovden	(seinast 1875)
R. Apnesæther		Stavø, Solheim, Nyttingnes, Tonnheim	(seinast 1875)
J. Hatlestad		Haukå, Norddal, Midtbø (Solheim)	(seinast 1875)
O. D. Haaheim		Årebrot, Terdal, Kroken	(seinast 1875)
M. Apnesæther		Eikefjord, Langedal, Løkkebø	(seinast 1875)
B. Dybevik		Høvik, Høidal, Hopen, Osen&Svardal	(seinast 1875)
C. Hjertend		Svardal, Vardal, Barlindbotten, Tonheim	(seinast 1875)
R. Rutle		Svanø, Øvre Standal, Askrova	(seinast 1875)
Th. Horten		Stavang, Stavø, Øvre Standal	(seinast 1875)
L. Nortdahl		Nedre Standal, Vågene	(seinast 1875)
P. Hoviksbotten		Skorpen, Furusund, Kroken	(seinast 1885)
J. Skorpen		Batalden, Barekstad	(seinast 1885)
Kirkhorn		Haukå, Norddal, Midtbø	(seinast 1885)
Birkeland		Høvik, Hopen, Svardal	(seinast 1885)
Hjertenæs		Barnlindbotten, Sundhorvig, Vallsæt	(seinast 1885)
Sunde		Sunde, Valvik	(seinast 1885)
A. Gulestøl		Reksten, Kinn	(seinast 1885)	1892(?)	Kyrkjesongar. Slutta grunna sjukdom i 1892.^[6]
Aalen		Eikefjord, Tonheim	(seinast 1885)
Fasteland		Svarthumle, Laugedal, Løkebø	(seinast 1885)

Skular og elevtal

Fotnotar

↑ ^1,0 ^1,1 Sunnfjord. 1919. Digital versjon på Nettbiblioteket.
↑ Sunnfjord tingrett, SAB/A-3201/1/H/Ha/Haa/L0001: Skifteprotokoll, 1677-1687, s. 294b-295a. Digital versjon hos Digitalarkivet.no
↑ Merk!: Anders Lothe si Skulesoga i Kinn prestegjeld gjenom hundrad år 1762-1860 har ei liste med skulehaldarar frå perioden, men her finn vi ingen Joan.
↑ ^4,00 ^4,01 ^4,02 ^4,03 ^4,04 ^4,05 ^4,06 ^4,07 ^4,08 ^4,09 ^4,10 ^4,11 ^4,12 ^4,13 ^4,14 ^4,15 ^4,16 ^4,17 ^4,18 ^4,19 ^4,20 ^4,21 ^4,22 ^4,23 Lothe, Anders A.. Skulesoga i Kinn prestegjeld gjenom hundrad år. 1971. Digital versjon på Nettbiblioteket.
↑ Gullak og Nils er som "Skule-Joans" ikkje å finne i Jacob Lothe sitt oversyn over dei tidlegaste lærarane i Kinn.
↑ Møtebok for skulestyret i Kinn kommune, 1871-1916. Side 52.

Kjelder og litteratur

Eikefjordsoga, Eikefjord.no
Lothe, Anders A. (1971) Skulesoga i Kinn prestegjeld gjenom hundrad år 1762-1860. Flora sogenemnd. Digital versjon på Nettbiblioteket.
Stavang, Harald J. (1999) Flora, kulturhistorisk vegvisar.
Endestad, Odd Asle (2016) Frå fundas i 1743 via bygdeskular og sentralskule, til ny skule i Eikefjorden i 2016.
Sunnfjord. 1919. Digital versjon på Nettbiblioteket.
Femårsmeldingar for folkeskulen i Kinn (1891-1900)
Femårsmeldingar for folkeskulen i Florø (1891-1900)
Møtebok for skulestyret i Kinn kommune, 1871-1916
Møtebok for skulestyret i Kinn kommune, 1916-1923
Møtebok for skulestyret i Kinn kommune, 1923-1934
Møtebok for skulestyret i Kinn kommune, 1935-1943
Møtebok for skulestyret i Kinn kommune, 1943-1959
Møtebok for skulestyret i Kinn kommune, 1959-1963
Sunnfjord tingrett, SAB/A-3201/1/H/Ha/Haa/L0001: Skifteprotokoll, 1677-1687. Digital versjon hos Digitalarkivet.no.

Skulehistorie i Flora er ein del av prosjektet Skulen min - eit kartleggings- og formidlingsprosjekt om skulehistorie i Sogn og Fjordane. Bli med å bidra med fakta eller forteljingar frå din skule og di skuletid!
Sogn og Fjordane fylkeskommune og Fylkesarkivet i Sogn og Fjordane står bak prosjektet. Alle sider knytt til prosjektet er tilgjengelege i denne kategorien. Les meir på www.skulenmin.no.

[:1-1] 1,0 ^1,1 Sunnfjord. 1919. Digital versjon på Nettbiblioteket.

[2] Sunnfjord tingrett, SAB/A-3201/1/H/Ha/Haa/L0001: Skifteprotokoll, 1677-1687, s. 294b-295a. Digital versjon hos Digitalarkivet.no

[3] Merk!: Anders Lothe si Skulesoga i Kinn prestegjeld gjenom hundrad år 1762-1860 har ei liste med skulehaldarar frå perioden, men her finn vi ingen Joan.

[:0-4] 4,00 ^4,01 ^4,02 ^4,03 ^4,04 ^4,05 ^4,06 ^4,07 ^4,08 ^4,09 ^4,10 ^4,11 ^4,12 ^4,13 ^4,14 ^4,15 ^4,16 ^4,17 ^4,18 ^4,19 ^4,20 ^4,21 ^4,22 ^4,23 Lothe, Anders A.. Skulesoga i Kinn prestegjeld gjenom hundrad år. 1971. Digital versjon på Nettbiblioteket.

[5] Gullak og Nils er som "Skule-Joans" ikkje å finne i Jacob Lothe sitt oversyn over dei tidlegaste lærarane i Kinn.

[6] Møtebok for skulestyret i Kinn kommune, 1871-1916. Side 52.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]