Ner-Brøste (Rauma)
Ner-Brøste er ein einbølt gard[3] og matrikkelgard øvst i Romsdalen i noverande Rauma kommune. Garden er ein av dei to matrikkelgardane som utgjer namnegarden Brøstet.
Grenser og markslag
På gardskart.nibio.no kan vi sjå at garden har 69,9 dekar (daa) fulldyrka jord, 16,5 daa overflatedyrka jord, 33,8 daa skog av høg bonitet, 804,7 daa skog av middels bonitet, 533, daa skog av låg bonitet og 545,9 daa uproduktiv skog. Samla areal til garden: 2994,1 daa.
Matrikkelskyld
| År | Nummer | Skyld | Merknad |
|---|---|---|---|
| 1647 | 0,5 vog (1,5 pund) | Usikkert[4] | |
| 1661 | 1 pund | Landkommisjonen 1661 s. 59] | |
| 1669 | 1 pund | Matrikkelen, skanna, permanent sidelenke s. 38a | |
| 1724 | 352 | 1 pund | Matrikkelførearbeid, skanna, permanent sidelenke |
| 1838 | 68 | 1 daler 23 skilling | Matrikkelen, skanna, permanent sidelenke |
| 1886 | 81/1-2 | 2 mark 66 øre | Matrikkelen, gjeld begge bruksnumra |
| 1950 | 81/1-5 | 2 mark 66 øre | Matrikkelutkastet |
Eigarar
- 1647: Krongods
- 1661: Oberst von Hoven
- 1724: General Schulzes arvingar
- 1733: Herman Treschow og Carsten Carstensen Volqvartz selde garden (1 pund) til Lars Amundsson, som vart sjølveigar
Brukarar
Personnamna er normaliserte etter reglane på nettstaden. Informasjonen er etter Slektsskrift 1985 s. 6 og 84 og Austigard 2016 s. 16f.
- 1647: Sjugurd (sjå merknad til matrikkelskyld)
- 1657: Per Ellingsson
- 1695: Eirik
- 1701: Enkja etter Eirik, gift med Nils
- 1708: Eirik Eiriksson
- 1719: Nils Larsson (den same som 1701?)
- 1724: Nils[5]
- 1733: Lars Amundsson (sjå lenke til skøyte nedafor), gift 1. gang med Kirsten Knutsdtr. frå Raustøl, gift 2. gang med Lisbet Pålsdtr. frå Løkra. Lars død 1763, deretter sonen frå 1. ekteskap:
- 1763: Amund Larsson, gift med Anne Olsdtr. frå Sletta. Dei kjøpte eit bruk på Kyllingen i 1773 og halvbroren:
- 1772: Pål Larsson, deretter systera:
- 1783: Kirsti Larsdtr. gift med Ola Knutsson frå Rånå i Lesja, deretter dottera:
- 1807: Lisbet Olsdtr. gift med Knut Bårdsson frå Månsåshagen i Vold sokn[6], deretter sonen:
- 1831: Ola Knutsson gift med Sigrid Hansdtr. frå Gravset på Lesjaverk, deretter sonen:
- 1875: Knut Olsson gift med Ingeborg Persdtr. frå Nest-Tande på Lesja, deretter sonen:
- 1911: Ola K. Brøste gift 1. gang med Elianna Skjelbostad, gift 2. gang med Marianne Sletta, deretter sonen:
- 1946: Knut Brøste, gift med Erika Ræstad, deretter sonen:
- 1957: Ola Brøste, gift med Oddbjørg Slettaløkken
Bruksdeling
Garden har i praksis alltid vore einbølt. I 1871 selde brukarane halvparten av garden, men den delen vart vart kjøpt att i 1876.[7]
Gardsdrifta
Gardsdrifta har vore tradisjonelt fjellgardsbruk, med husdyrhald og korn- og potetdyrking. Garden har ikkje hatt seter. I samband med salet av halve garden i 1871 kjøpte familien halvparten av Kleiva noko lenger ned i dalen. Dei budda da i Nedre Kleiva om vinteren og i Brøste om sommaren. Frå 1911 var det heilårleg busetnad att, og drifta tok seg betydeleg opp.
Planteproduksjonen
| Kjelde / år | Sår bygg | Avlar bygg | Sår blandkorn | Avlar blandkorn | Sår potet | Avlar potet | Merknader |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Matrikkel 1724 | 1/2 | (4 skjepper) | |||||
| Jordavgift 1803 | 1,5 | 8 | |||||
| Jordbruksteljing 1865 | 2,5 | ||||||
| Jordbruksteljing 1875 | Ikkje registrert drift |
Oppgåvene til og med 1875 er i tønner på ca. 139 liter. Ei tønne var på 8 skjepper, ca. 17,5 liter.
| Kjelde / år | Skjema framside | Merknader |
|---|---|---|
| Jordbruksteljing 1939, arealoppgåver |  |
|
| Jordbruksteljing 1949, arealoppgåver | ||
| Jordbruksteljing 1959, arealoppgåver | Tilgjengeleg 2019 |
Husdyrhaldet
| Kjelde / år | Hest | Storfe / kyr | Kviger / kalver | Sau / småfe | Geit | Merknader |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Kvegskatt 1657 | 1 | 3 | 3 | |||
| Matrikkel 1724 | 1 | 2 | 3 | 6 | ||
| Jordavgift 1803 | 1 | 10 | 16 | 6 | ||
| Jordbruksteljing 1865 | 2 | 15 | 28 | |||
| Jordbruksteljing 1875 | Ikkje registrert drift |
| Kjelde / år | Skjema bakside | Merknader |
|---|---|---|
| Jordbruksteljing 1939, husdyra |  |
|
| Jordbruksteljing 1949, husdyra | ||
| Jordbruksteljing 1959, husdyra | Tilgjengeleg 2019 |
Revefarm i mellomkrigstida
Pelsdyrnæringa blomstra opp i 1920-åra, og det vart bygd større anlegg i nabogrenda, Bjorli. Ola satsa på rev, og bygde ein farm med åtte bingar med eit sikringsgjerde rundt i 1928. Til kvar binge var det eit hus med veranda og reirkasse. Husa var solide, reisverk med papp og to lag panel i veggane, taket og golvet. Husa var 2,6 m² grunnflate, rirkassa 60x60 cm bygd av same materiale.
Fire revepar vart innkjøpte, til ein pris av 4-5000 kr per par etter kvaliteten. Drifta gjekk bra i nokre år, dyr vart sendt på utstilling både i Oslo, Lillehammer og Molde. Men mot slutten av 1930-åra gjekk prisane ned, og drifta her vart avvikla i 1937.[8]
Skogsdrift
Skogen hadde lenge vore viktig for garden. Frå gamalt var det lauvskogen - brukarane produserte never, bark, ved og pottaske for leveranse på Veblungsnes. Brukaren frå 1875, Knut Kleiven, tok i bruk furuskogen og hogde minst hundre tre i året. Dei vart skore på ei gamal oppgangssag som garden hadde i hop med Stuguflotten og Nystugu på Lesja-sida av fylkesgrensa. Knut skar bord, leigde tømrarar og sette opp og selde hus, eller etter bestilling. Han skar og sviller til Bergensbanen. Desse måtte han da køyre med vogn ned til Veblungsnes for utskiping. Han fekk kr. 1,25 per svill. Også telefonstolpar leverte han, for 1 kr per stykk, fortalde sonesonen Knut.[9].
Den neste brukaren, Ola, bygde så om saga til sirkelsag og dreiv stort omtrent kvar einaste vinter fram til krigen.
Minne og tradisjon
Ola K. vart i 1962 intervjua om tradisjon og eigne minne frå garden og nærområdet.
Husa på garden
På garden står det no (2016) nyare våningshus bygd i 1934, gamlestugu bygd i to etappar i 1897 og 1911 og driftsbygning bygd i 1950-51. Tidlegare var det eit eldhus her, rive 19__ og eit eldre fjøs rive 19__.[10]
Permanente lenker til primærkjelder
- Romsdal sorenskriveri, panteregister nr. 1, 1707-1767, s. 6, skøyte til Lars Amundsson 1733
- Romsdal sorenskriveri, panteregister nr. 3, 1791-1806, s. 185 – Ner-Brøste til høgre, ingen innføringar
- Romsdal sorenskriveri, panteregister nr. 9, s. 68-69
- Romsdal sorenskriveri, panteregister nr. 14, Grytten, s. 237
- Panteregisterkonsept, gardsnr. 81, startside
- Sølvskatten 1816: Knut Bårdsson
Andre kjelder / litteratur
- Austigard, Bjørn 2016: Boka om Kabbin. Rauma historielag.
- Brøste, Steinar m.fl. 1985: Slektsskrift for Brøste-slekten fra Rauma i Romsdal.
- Røvig, Henrik O. 1965, 2. opplag av Romsdal sogelag 2005: Noen familier og ætter av Raumadalsfolket.
Referanser
- ↑ Innført i 1886-matrikkelen
- ↑ Skøyte på garden 1772
- ↑ Sjå om det motsette, Mangbølt gard.
- ↑ Jf. den trykte versjonen; Digital versjon på Nettbiblioteket. 1 vog var = 3 pund, altså var den eine av Brøstegardane 1,5 pund, men det samsvarar ikkje med seinare skyld på garden her.
- ↑ Jf. Matrikkel 1724 skanna versjon, nr 352.
- ↑ Slektsskrift 1985 s. 78.
- ↑ SAT, Romsdal sorenskriveri, 2/2Aa/L0014: Panteregister nr. 14, s. 237f.
- ↑ Fortalt av Edvin i Slektsskrift 1985 s. 61-62.
- ↑ Knut i Slektsskrift 1985 s. 8 og 52.
- ↑ Slektsskrift 1985 ymse sider, informasjon knytt til bilde publisert på Facebook-gruppa til Brøsteslekten.