Johan Brithanus Aarskog: Forskjell mellom sideversjoner
(bilete) |
m (Teksterstatting – «[[Kategori:Sande kommune (Møre og Romsdal)» til «[[Kategori:Sande kommune») |
||
| (9 mellomliggende versjoner av 3 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
{{thumb|Kirkekretsen skole Veldre 1910.jpg|Kirkekretsen skole i 1910-åra, ikkje lenge etter at Johan Aarskog kom til Veldre. Han sit midt i andre rekkja.|[[Narve Skarpmoen]]}} | <onlyinclude>{{thumb|Kirkekretsen skole Veldre 1910.jpg|Kirkekretsen skole i 1910-åra, ikkje lenge etter at Johan Aarskog kom til Veldre. Han sit midt i andre rekkja.|[[Narve Skarpmoen]]}} | ||
'''[[Johan Brithanus Aarskog|Johan (Brithanus) Aarskog]]''' (fødd 28. august 1882 i [[Rovde]] på [[Sunnmøre]], død 2. juni 1965) var lærar og kyrkjesongar. Målmannen og vestlendingen Aarskog verka lengst i [[ | '''[[Johan Brithanus Aarskog|Johan (Brithanus) Aarskog]]''' (fødd 28. august 1882 i [[Rovde kommune|Rovde]] på [[Sunnmøre]], død 2. juni 1965) var lærar og kyrkjesongar. Målmannen og vestlendingen Aarskog verka lengst i [[Austlandet|austlandsbygda]] [[Veldre]] i [[Ringsaker]], der han utanom skolen engasjerte seg sterkt i ungdomslagsarbeid og lokalpolitikk. Aarskog, som var [[Venstre|venstremann]], hadde ifølge journalisten [[Oddvar Røst]] en «resonerende evne og en klar form», noe som gjorde han til «den utvilsomt beste debattant i Ringsaker herredsstyre».</onlyinclude> | ||
== Bakgrunn og familie == | == Bakgrunn og familie == | ||
Han vaks opp i Rovde i [[Sande kommune (Møre og Romsdal)|Sande kommune]], som son av bonde Johannes Aarskog og Berte Oline. Som tolvåring opplevde han at faren og tre brør vart borte på sjøen. | {{thumb|No-nb digibok 2011112308149 0734 4.jpg|Johan Aarskog|Norske skolefolk (1952)}}Han vaks opp i Rovde i [[Sande kommune (Møre og Romsdal)|Sande kommune]], som son av bonde Johannes Aarskog og Berte Oline. Som tolvåring opplevde han at faren og tre brør vart borte på sjøen. | ||
Johan Aarskog tok eksamen ved [[Stord lærarskule]] i 1903, og gjekk seinare på kurs i teikning, song og gymnastikk. Den eldre broren [[Severin Aarskog|Severin]] hadde òg teke lærarutdanning. | Johan Aarskog tok eksamen ved [[Stord lærarskule]] i 1903, og gjekk seinare på kurs i teikning, song og gymnastikk. Den eldre broren [[Severin Aarskog|Severin]] hadde òg teke lærarutdanning. | ||
| Linje 13: | Linje 13: | ||
Som nyutdanna hadde han fleire stutte engasjement. Aarskog var lærar i [[Ibbestad]] (1903), [[Hosanger]] (1904), Sande (1905) og [[Sunnylven]] (1907-10). I 1910 kom han til [[Austlandet]] og [[Ringsaker]], der han vart tilsett som lærar og kyrkjesongar i [[Veldre sokn|Veldre]]. | Som nyutdanna hadde han fleire stutte engasjement. Aarskog var lærar i [[Ibbestad]] (1903), [[Hosanger]] (1904), Sande (1905) og [[Sunnylven]] (1907-10). I 1910 kom han til [[Austlandet]] og [[Ringsaker]], der han vart tilsett som lærar og kyrkjesongar i [[Veldre sokn|Veldre]]. | ||
Då [[Folketellinga 1910|folketellinga for 1910]] vart teken opp, var Aarskog på plass med familien i klokkargarden i Veldre. | Då [[Folketellinga 1910|folketellinga for 1910]] vart teken opp, var Aarskog på plass med familien i klokkargarden i Veldre. Han arbeidde heile tida ved [[Kirkekretsen skole (Ringsaker)|Kirkekretsen skole]]. | ||
Som lærar hadde Johan Aarskog òg fleire stipend. I 1913 fekk han [[Ole Gabriel Ueland]]s stipend til folkeskulen i [[Kristiania]], medan han i 1922 fekk Statens reisestipend til [[Danmark]] og [[Sverige]]. | Som lærar hadde Johan Aarskog òg fleire stipend. I 1913 fekk han [[Ole Gabriel Ueland]]s stipend til folkeskulen i [[Kristiania]], medan han i 1922 fekk Statens reisestipend til [[Danmark]] og [[Sverige]]. | ||
== Ombod == | == Ombod == | ||
{{thumb|Veldre kirke 1969.jpg|Veldre kyrkje, der Johan Aarskog var kyrkjesongar. Kyrkja brann ned i 1996, og i 2000 vart det sett opp eit nytt kyrkjebygg like ved den gamle tomta.|Per Martin Tvengsberg/[[Hedmarksmuseet]]}} | |||
Aarskog var medlem av skulestyret i både Sunnylven og Ringsaker, og han sat som formann i Ringsaker lærarlag i ti år. Like lenge var han formann i [[Hedmark]] krins av [[Noregs lærarlag]]. | <onlyinclude>Aarskog var medlem av skulestyret i både Sunnylven og Ringsaker, og han sat som formann i Ringsaker lærarlag i ti år. Like lenge var han formann i [[Hedmark]] krins av [[Noregs lærarlag]].</onlyinclude> | ||
Johan Aarskog var sentral i mål- og ungdomsarbeidet i alle bygdene han virka i. I Ringsaker, der gardbrukar [[Mikkel Sveinhaug]] sto i spissen for riksmålsfolket, vart det kjempa mange harde kampar om målet. Like eins var det med ungdomssaka, der dei møtte motstand frå konservative kristne. Aarskog og andre som sokna til Venstre, fekk reist ungdomshuset [[Veldrom]], før soknepresten fekk bygd bedehuset sitt. | Johan Aarskog var sentral i mål- og ungdomsarbeidet i alle bygdene han virka i. I Ringsaker, der gardbrukar [[Mikkel Sveinhaug]] sto i spissen for riksmålsfolket, vart det kjempa mange harde kampar om målet. Like eins var det med ungdomssaka, der dei møtte motstand frå konservative kristne. Aarskog og andre som sokna til Venstre, fekk reist ungdomshuset [[Veldrom]], før soknepresten fekk bygd bedehuset sitt. | ||
| Linje 32: | Linje 32: | ||
*[http://www.disnorge.no/gravminner/vis.php?id=04&mode=ko DIS-Norge: Gravminner i Norge (id. 1907277)] | *[http://www.disnorge.no/gravminner/vis.php?id=04&mode=ko DIS-Norge: Gravminner i Norge (id. 1907277)] | ||
*{{folketelling | *{{folketelling|pf01037303001012|Johan Brithanus Aarskog|1900|Stord herred|nn}} | ||
*{{folketelling | *{{folketelling|pf01036396011190|Johan Aarskog|1910|Ringsaker herred|nn}} | ||
{{Norske skolefolk 1952 bind 2}} | *{{Norske skolefolk 1952 bind 2}}. | ||
{{Norske skolefolk 1934}} | *{{Norske skolefolk 1934}}. | ||
*[http://urn.nb.no/URN:NBN:no-nb_digibok_2011022320091 Røst, Oddvar: ''48 ukens portretter fra Hamar og Hedmarken'', Hamar 1950, s. 11-16.] | *[http://urn.nb.no/URN:NBN:no-nb_digibok_2011022320091 Røst, Oddvar: ''48 ukens portretter fra Hamar og Hedmarken'', Hamar 1950, s. 11-16.] | ||
==Eksterne lenker== | |||
* {{hbr1-1|pf01037303001012|Johan Brithanus Aarskog}}. | |||
{{DEFAULTSORT:ÅRSKOG; JOHAN BRITHANUS}} | {{DEFAULTSORT:ÅRSKOG; JOHAN BRITHANUS}} | ||
| Linje 46: | Linje 50: | ||
[[Kategori:Ungdomslagsledere]] | [[Kategori:Ungdomslagsledere]] | ||
[[Kategori:Sunnylven]] | [[Kategori:Sunnylven]] | ||
[[Kategori:Sande kommune | [[Kategori:Veldre]] | ||
[[Kategori:Sande kommune]] | |||
[[Kategori:Ringsaker kommune]] | [[Kategori:Ringsaker kommune]] | ||
[[Kategori:Fødsler i 1882]] | [[Kategori:Fødsler i 1882]] | ||
[[Kategori:Dødsfall i 1965]] | [[Kategori:Dødsfall i 1965]] | ||
{{F1}} | |||
{{nn}} | |||
Nåværende revisjon fra 28. jan. 2020 kl. 09:20
Johan (Brithanus) Aarskog (fødd 28. august 1882 i Rovde på Sunnmøre, død 2. juni 1965) var lærar og kyrkjesongar. Målmannen og vestlendingen Aarskog verka lengst i austlandsbygda Veldre i Ringsaker, der han utanom skolen engasjerte seg sterkt i ungdomslagsarbeid og lokalpolitikk. Aarskog, som var venstremann, hadde ifølge journalisten Oddvar Røst en «resonerende evne og en klar form», noe som gjorde han til «den utvilsomt beste debattant i Ringsaker herredsstyre».
Bakgrunn og familie
Han vaks opp i Rovde i Sande kommune, som son av bonde Johannes Aarskog og Berte Oline. Som tolvåring opplevde han at faren og tre brør vart borte på sjøen.
Johan Aarskog tok eksamen ved Stord lærarskule i 1903, og gjekk seinare på kurs i teikning, song og gymnastikk. Den eldre broren Severin hadde òg teke lærarutdanning.
I 1907 vart han gift med Dorothea Kristine Liseth (1888-1968) frå Sogndal, dotter av kyrkjesongar D. Liseth og Sara. Ekteparet Aarskog fekk seks søner og fire døtrer.
Lærar
Som nyutdanna hadde han fleire stutte engasjement. Aarskog var lærar i Ibbestad (1903), Hosanger (1904), Sande (1905) og Sunnylven (1907-10). I 1910 kom han til Austlandet og Ringsaker, der han vart tilsett som lærar og kyrkjesongar i Veldre.
Då folketellinga for 1910 vart teken opp, var Aarskog på plass med familien i klokkargarden i Veldre. Han arbeidde heile tida ved Kirkekretsen skole.
Som lærar hadde Johan Aarskog òg fleire stipend. I 1913 fekk han Ole Gabriel Uelands stipend til folkeskulen i Kristiania, medan han i 1922 fekk Statens reisestipend til Danmark og Sverige.
Ombod
Aarskog var medlem av skulestyret i både Sunnylven og Ringsaker, og han sat som formann i Ringsaker lærarlag i ti år. Like lenge var han formann i Hedmark krins av Noregs lærarlag.
Johan Aarskog var sentral i mål- og ungdomsarbeidet i alle bygdene han virka i. I Ringsaker, der gardbrukar Mikkel Sveinhaug sto i spissen for riksmålsfolket, vart det kjempa mange harde kampar om målet. Like eins var det med ungdomssaka, der dei møtte motstand frå konservative kristne. Aarskog og andre som sokna til Venstre, fekk reist ungdomshuset Veldrom, før soknepresten fekk bygd bedehuset sitt.
Det var nettopp kyrkjesongar Aarskog sin overordna, soknepresten, som var blant hans hardaste motstandarar i Veldre. I portrettintervjuet med Oddvar Røst fortalte Johan Aarskog at soknepresten ville at han skulle slutte i stillinga, men at dette berre gjorde at «jeg besluttet meg for å bli».
Røst skriver:
| Denne konstellasjonen i den lokale kulturkampen er ikke ganske fri for komikk. På den ene siden den alvorlige, pertentlige, stokk konservative og tungt arbeidende prelat med sitt bedehus og sin anemiske språkoppfatning, og på den andre siden den muntre, lynende intelligente og kampglade klokker med sin syngende ungdomsflokk og med stadig framgang og seir. Og til slutt de to i sakristiet hvor presten myndig og mutt ber klokkeren hjelpe seg på med kjolen. Det ligger et tre aktes lystspill skjult i denne situasjonen. | ||
Kjelder og litteratur
- DIS-Norge: Gravminner i Norge (id. 1907277)
- Johan Brithanus Aarskog i folketeljinga 1900 for Stord herred frå Digitalarkivet
- Johan Aarskog i folketeljinga 1910 for Ringsaker herred frå Digitalarkivet
- Bakke, Karl: Norske skolefolk (andre utgave): bind 2, Dreyer forlag, Stavanger 1952. Digital versjon på Nettbiblioteket.
- Espeland, Arne: Norske skolefolk (første utgave), Dreyer forlag, Stavanger 1934. Digital versjon på Nettbiblioteket.
- Røst, Oddvar: 48 ukens portretter fra Hamar og Hedmarken, Hamar 1950, s. 11-16.