Forside:Valdres

Portal Valdres

Kart over Valdres, med den historiske vandreruta Stølsrute teikna inn.

Valdres er eit landskap i Oppland, med kommunane Nord-Aurdal, Sør-Aurdal, Øystre Slidre, Vestre Slidre, Vang og Etnedal.Dalføret femner størstedelen av nedbørsområdet for Begnavassdraget nord for Sperillen og den øvre delen av Etnedal landskapsområde med kringliggande fjellstrok. I sør finn ein Begnadalen og Hedalen. I nord er Valdresflye ein del av Jotunheimen. Valdres reknast med til Austlandet, men er òg eit grenseområde til Vestlandet. Den eldste busetninga i dalen kom vestfrå, og Valdres var lenge under Gulatingslagen. I 1153 vart dalen ein del av Stavanger bispedøme.

Den største tettstaden, og den einaste mer over 1000 innbyggjarar er Fagernes i Nord-Aurdal. Fagernes som fekk bystatus i 2007 og har drygt 1900 innbyggjarar (2018). Andre tettstader, med folketal per 2018 i parentes, er: Leira i Nord-Aurdal (873), Bagn i Sør-Aurdal (668), Aurdal i Nord-Aurdal (681), Beitostølen i Øystre Slidre (349), Slidre i Vestre Slidre (346), Røn i Vestre Slidre (283), Heggenes i Øystre Slidre (283), Moane i Øystre Slidre (230) og Bruflat i Etnedal (248).

E16 og fylkesveg 51 går gjennom Valdres. Det er bussamband frå fleire stader i dalen til Oslo, Bergen, Gjøvik og Gol. Valdresbanen gjekk til Fagernes, og vart nedlagd i 1989. Fagernes lufthamn, Leirin var den høgast liggande flyplassen i Nord-Europa, på 822 moh. Den hadde daglege avgonger til Oslo lufthavn, Gardermoen. Lufthamna vart opna i 1987, og nedlagd i 2018.

A – Å

I nyhetene

Faksimile fra Aftenposten 21. mars 1928. Utsnitt av nekrolog over Anton Olsen.

Anton Olsen (født 11. februar 1855 på Nøtterøy, død 18. mars 1928 på Slagen ved Tønsberg) var lege. Han virket en rekke steder i landet, lengst og sist var han distriktslege i Nord-Aurdal. Han var en periode også ordfører i Svelvik. Ved folketellingen for Nord-Aurdal for 1910 er Anton Olsen, kona og tre barn registrert på adressen Lundene.  Les mer…

Sør-Aurdal · Nord-Aurdal · Etnedal · Vestre Slidre · Østre Slidre · Vang

---

Lybekk er en gard i tidligere Lundstein skolekrets, Etnedal i Valdres (gnr. 126, bnr. 43 og 78). Stedet ligger litt sør for Lundebrua og har om lag 85 mål dyrka jord, 273 mål skog og 78 mål anna areal. Lybekk hørte opprinnelig til garden Lunde (bnr. 1), og er i 1900-folketellinga kalt husmannsplass. I andre kilder kalles Lybekk et forpakterbruk. Forfatteren Sigurd Lybeck (1895–1975) vokste opp her, og kjøpte garden i 1948 av Follum Fabrikker. Bedriften hadde sia 1889 eid Lunde. Stedsnavnet Lybekk er utbredt på østlandsbygdene. I Norske Gaardnavne tolkes navnet ofte som ei oppkalling etter hansabyen Lübeck. Dette kan også gjelde Lybekk i Etnedal, men her kan også beliggenheten i nærheten av elva Etna være en del av navnebakgrunnen.  Les mer…

---

Jul Haganæs.

Foto: Forfatternett Oppland

Jul Haganæs (fødd 22. august 1932 i Aurdal, død 3. april 2013 same stad) var ein forfattar frå Aurdal i Valdres. Han debuterte som lyrikar i 1965. Stein under fuglefot, som kom hausten 2000, var den 12. diktsamlinga hans. For Mørkegangsdalen som kom i 1987, fekk han Sunnmørsprisen.

I 1979 kom eit utval av dikta til Haganæs ut på Island, i omdiktning av Gudmundur Danielsson. Den finske lyrikaren Maj-Lis Holmberg har sett om dikt av Haganæs både til finsk og svensk, og den polske lyrikaren Jerzy Wielunski har omsett og publisert dikt av han i heimlandet sitt.

Haganæs har også skrive fleire dokumentarbøker. Den mest kjende av desse er truleg boka om Knut Hamsun og Aurdal, som kom i 1982 og fekk mange lovord av kritikarane. Mellom prosabøkene til Haganæs er elles biografiar om forfattarane Sigurd Lybeck og Ola Viker.

Haganæs har fått Nord-Aurdal kommunes kulturpris og kulturprisen som Aurdal og Sørskogen Arbeiderlag deler ut.

Bibliografi

• "Aprilnetter". Fonna Forlag, 1965. (dikt)
• "Og dagane draup". Fonna, 1967. (dikt)
• "Vindskag". Fonna, 1970. (dikt)
• "Signal til vengene". Noregs boklag, 1972. (dikt)
• "Nyper i frost". Noregs boklag, 1973. (dikt)
• "Berget i spegelen". Norges boklag, 1975. (dikt)
• "Skriuland". Norges boklag, 1978. (dikt)
• "Brennefang til bålet". Noregs boklag, 1979. (dikt)
• "Strået ved jarnvegen". Noregs boklag, 1981. (dikt)
• "Nu god Nat min Ven. På Hamsuns gjengrodde stier i Aurdal". Grøndahl, 1982.
• "Slekt skal følge :Dieserud-folket fra Aurdal". Paul T. Dreyers forlag, 1983.
• "Om det koster deg livet. Fra krigens dager i Valdres". Grøndahl, 1985.
• "Kurèr for frihet. Historien om Bjarne Holth-Larsen". Grøndahl, 1986.
• "Mørkegangsdalen". Grøndahl, 1987. (dikt)
• "Flygerne fra Piltingsrud. En beretning om uredde valdriser". 1988.
• "En folkets forteller. Sigurd Lybeck, etnedølen som skapte Bustenskjold". Grøndahl, 1989.
• "Dikteren ved dommerbordet. Et portrett av Ola Viker". Grøndahl,1992.
• "Men ljoset finn veg". Fonna, 1992. (dikt)
• "På vingene for friheten. Flygeren Conrad Skjoldhammer". Valdres forlag, 1995.
• "Stein under fuglefot". Snøfugl, 2000. (dikt)
• "Lange Sander og andre noveller". Snøfugl, 2002.
• "Nattens bilder". Snøfugl, 2004. (dikt)

Meldingar og artiklar

• Bladet "Valdres" 25. januar 1980: Artikkel av Ivar Orgland: "Norsk lyrikk på islandsk. Gudmundur Danielsson presenterer diktaren Jul Haganæs".
• Artikkel av Maj-Len Rönkä i tidsskriftet "Horisont" (Organ för svenska Österbottens litteraturförening): "Jul Haganæs - vill få noko til å dukke opp i sinnet".
• Kronikk av Carl Fredrik Engelstad i Aftenposten 3. november 1982: "Med Knut Hamsun i Valdres". (Om "Nu god Nat min Ven" av Jul Haganæs.

Eksterne lenkjer

• «Jul Haganæs», Wikipedia
• Jul Haganæs i Historisk befolkningsregister

  Les mer…