Forside:Valdres

ØSTLANDET • SØRLANDET • VESTLANDET • MIDT-NORGE • NORD-NORGE Østfold • Akershus • Oslo • Hedmark • Oppland • Buskerud • Vestfold • Telemark Hadeland • Land • Gjøvik og Toten • Gudbrandsdalen • Valdres Etnedal • Sør-Aurdal • Nord-Aurdal • Øystre Slidre • Vestre Slidre • Vang Om Valdres Kart over Valdres, med den historiske vandreruta Stølsrute teikna inn. Valdres er eit landskap i Oppland, med kommunane Nord-Aurdal, Sør-Aurdal, Øystre Slidre, Vestre Slidre, Vang og Etnedal. Geografi Dalføret femner størstedelen av nedbørsområdet for Begnavassdraget nord for Sperillen og den øvre delen av Etnedal landskapsområde med kringliggande fjellstrok. I sør finn ein Begnadalen og Hedalen. I nord er Valdresflye ein del av Jotunheimen. Valdres reknast med til Austlandet, men er òg eit grenseområde til Vestlandet. Den eldste busetninga i dalen kom vestfrå, og Valdres var lenge under Gulatingslagen. I 1153 vart dalen ein del av Stavanger bispedøme. Den største tettstaden, og den einaste mer over 1000 innbyggjarar er Fagernes i Nord-Aurdal. Fagernes som fekk bystatus i 2007 og har drygt 1900 innbyggjarar (2018). Andre tettstader, med folketal per 2018 i parentes, er: Leira i Nord-Aurdal (873), Bagn i Sør-Aurdal (668), Aurdal i Nord-Aurdal (681), Beitostølen i Øystre Slidre (349), Slidre i Vestre Slidre (346), Røn i Vestre Slidre (283), Heggenes i Øystre Slidre (283), Moane i Øystre Slidre (230) og Bruflat i Etnedal (248). E16 og fylkesveg 51 går gjennom Valdres. Det er bussamband frå fleire stader i dalen til Oslo, Bergen, Gjøvik og Gol. Valdresbanen gjekk til Fagernes, og vart nedlagd i 1989. Fagernes lufthamn, Leirin var den høgast liggande flyplassen i Nord-Europa, på 822 moh. Den hadde daglege avgonger til Oslo lufthavn, Gardermoen. Lufthamna vart opna i 1987, og nedlagd i 2018. Kultur med meir Valdres er for mange mest kjend for sine mange kulturminne og levande tradisjonar, og ikkje minst for rakfisk. For andre er det alpinsentre som lokkar, og særleg Beitostølen er eit populært mål. På Fagernes ligg Valdres Folkemuseum, med utandørsmuseum med ei rekkje gamle bygningar frå distriktet. Norsk institutt for bunad og folkedrakt held til på museet. Norsk Rakfiskfestival vert arrangert på Fagernes. Valdres har heile seks av dei bevarte stavkyrkjane – sju om ein reknar med Vang stavkyrkje som står i Polen. Dei seks som står i dalen er Hedalen og Reinli i Sør-Aurdal, Hegge i Øystre Slidre, Høre og Øye i Vang og Lomen i Vestre Slidre. Kulturlandskapet er prega av støylsdrift. Ein måte å oppleve dette landskapet på er å gå den historiske vandreruta Stølsruta. Gardsbruka er ofte små, etter omfattande bruksdeling, men dei har gjerne store beiteområde. Lokalavisa Valdres har hovudkontor på Fagernes og dekkjer heile distriktet. Valdres Radio har òg lokalar på Fagernes, og sende tidlegare òg frå Dale i Øystre Slidre. Administrativ inndeling Valdres fogderi omfatta det same området, og det gjer óg Valdres tingrett under Eidsivating lagdøme i dag. I Den norske kyrkja dekker Valdres prosti òg desse kommunane.   Les mer ...   Smakebitar fra artiklar Utstilling på Gjøvik bibliotek i forbindelse med Margit Sandemos død, laget av Oppland fylkesbibliotek. Foto: Oppland fylkesbibliotek (2018) Margit Sandemo f. Underdal (født 23. april 1924 på Østre Toten, død 1. september 2018 i Skåne) var forfatter. Hun ga ut over 150 bøker, og var på slutten av livet den dalevende norske forfatteren som hadde kommet med flest utgivelser. Antallet hang sammen med at hun ble regna med blant kiosk- eller serielitterære forfattere, og hun ble avvist da hun søkte medlemskap i Den norske Forfatterforening. Hun var datter av forfatter Anders Underdal (1880–1973) og lærer Elsa Reuterskiöld (1892–1967). Margit Sandemo hevda at faren var en utenomekteskapelig sønn av Bjørnstjerne Bjørnson, noe som senere har blitt motbevist. Da Margit ble født, bodde familien på Tovollen i Østre Toten.   Les mer … Konfirmasjon i Hegge kirke 6. juni 1875. Tvillingsøstrene Berit og Marit Olsdatter Røine. Foto: Digitalarkivet Berit Olsdatter Malerbakken (født 11. oktober 1860 i Øystre Slidre, død ?) var småbrukerkone. Berit var datter av Ole Thomassen, Ellestad i Vestre Slidre, og Berit Nilsdatter Røine fra nabobygda Øystre Slidre. Foreldrene var ikke gift, og i kirkeboka er det derfor oppgitt at Berit og tvillingsøstera Marit var «uægte født». Mora hadde dessuten Ingrid fra før, også hun uekte, og satt dermed med hovedansvaret for tre barn, derav et tvillingpar. Da 1865-folketellinga ble tatt opp, bodde Berit Nilsdatter, de tre døtrene og mormora deres på bruket Røynesbråten (Brøtin) i Hegge sokn, Øystre Slidre. 6. juni 1875 ble Berit og Marit konfirmert i Hegge kirke. Mens Marit fikk karakteren «Godt», oppnådde Berit «Næsten Meget godt» i kristendomskunnskap og flid. Berit Olsdatter reiste etter hvert til Toten, sannsynligvis for å ta seg arbeid. Rundt 1890 var hun tjenestejente på Haugen, nabogarden til Hoff prestegard og Hoff kirke i Østre Toten.   Les mer … Faksimile fra Aftenposten 21. mars 1928. Utsnitt av nekrolog over Anton Olsen. Anton Olsen (født 11. februar 1855 på Nøtterøy, død 18. mars 1928 på Slagen ved Tønsberg) var lege. Han virket en rekke steder i landet, lengst og sist var han distriktslege i Nord-Aurdal. Han var en periode også ordfører i Svelvik. Ved folketellingen for Nord-Aurdal for 1910 er Anton Olsen, kona og tre barn registrert på adressen Lundene.   Les mer … Flaumstøtta sør for Ringebu. Foto: Arnfinn Kjelland Storofsen er nemninga på eit omfattande uvêr med flaum og jordskred som traff store delar av Sør-Norge i juli 1789. Verst var det truleg i Gudbrandsdalen, men uvêret herja òg i Valdres, Østerdalen, på Nordmøre, i Romsdal og Sør-Trøndelag. Fleire faktorar førte truleg til den ekstreme vêrsituasjonen. Det hadde vore ein kald vinter med djup tele i jorda, sein snøsmelting, mykje regn og fleire varmeperiodar tidleg på sommaren. Omkring 14. juni skal vêret ha blitt lummert med kvelande varme, tunge skyer og luft metta av vassdamp. Eit lågtrykk kom truleg nordover frå Polen og la seg til over Austlandet, medan eit høgtrykk skal ha lege over Finland og hindra den normale drifta av lågtrykk austover. Eit anna lågtrykk skal ha lege over Nordland, og det kan ha ført kaldare luft sørover som førte til ustabil luft og voldsomt torevêr og nedbør i dagane 20. til 23. juli. På det verste stod vatnet i Gudbrandsdalslågen truleg sju meter over det normale. Til saman 72 menneske omkom, og av desse var 61 frå Gudbrandsdalen. Mange bønder frå Østerdalen og Gudbrandsdalen flytta frå bruka sine til indre Troms ved hjelp av futen i Tromsø og Senjen fogderi Jens Holmboe.   Les mer … Første utgåve av Tidsskrift for Valdres historielag, utgeven i 1916. Årbok for Valdres er årboka til Valdres historielag i Valdres i Oppland. Årboka har røtene sine i Tidsskrift for Valdres historielag attende til den fyrste utgjevinga i 1916. I 1981 vart tittelen endra til Årbok for Valdres.   Les mer … Utsyn fra «nordre» del av Lærskogen sørover Begnadalen Foto: John Erling Blad (2007) Leirskogen (Lærskogen) er en bygd, en grunnkrets og et kirkesogn i Sør-Aurdal kommune, Oppland fylke. Den ligger i og under en sydvendt skrent i høyfjellsskogen nord i kommunen, med utsyn utover deler av Begnadalen og skogsviddene mot Buvassfaret og Øyvassfaret. Klimaet er mildt, men værutsatt.Leirskogen ligger ved foten av de siste utløperne fra Jotunheimen, på sydsiden et bergparti som går over i en stor skogsvidde som brer seg ut mellom Begnadalen og Etnedalen. På grunn av den sydvendte plasseringen er somrene varme, men da bygda ligger værutsatt til kan vintrene være harde. Største delen av bygda ligger mellom 550 meter og 750 meter. Toppene i bergpartiet nord for bygda stopper rett under 1000 meter. Nordre del av bygda er berglendt mens de sentrale og sørlige delene av bygda ligger på morenesand, myr og nedbrutt flisfjell.   Les mer …		Bibliografi: Valdres   Eksterne ressursar Valdres Folkemuseum er ein sammenslutning tå tre museum i Valdres   Kategoriar for Valdres ▼ Valdres ► Etnedal kommune ► Nord-Aurdal kommune ► Sør-Aurdal kommune ► Valdresbanen ► Valdresmusea ► Vang kommune ► Vestre Slidre kommune ► Øystre Slidre kommune   Andre artiklar Arne Lunde Bjarne Bagn Eiler Rosenvinge Kaurin (1828–1896) Erik Hagene Erik Wilhelm Thommessen Etnedal kommune Gjertrud Kvale Gyda Eiriksdotter Hadeland og Valdres fogderi Hallvard Bergh Harald Christian Rudlang Håkon Lundstein Inger Opheim Ingrid Grøv Ivar Skøren Jahn Børe Jahnsen Johan Skrindsrud Jul Haganæs Klara Hansen Kristine Thorsrud Leirskogen Liagrende Liste over artikler om Sør-Aurdal kommune Marit Brandt Marit Kristafersdotter (1757–1829) Mikjel Sørlie Mikkel Nilsson Steinset Mikkjel Fønhus Niels Andreas Biørn (1807–1887) Nils T. Døvre Nørdre Lie 22/15 (Sør-Aurdal) Olav Bjærum Olav Robøle Orvar Thorsrud Ragnhild Bjørklund Sigurd Gullhagen Skrindsrud brevhus Solabu (innflyttarlag i Oslo) Stølsruta Sørum (Sør-Aurdal) Torgeir Magistad Trygve Bjørgo Valdres Valdres (avis) Valg til Riksforsamlinga 1814 i Sør-Aurdal Vang historielag (Valdres) Vang kommune Vestre Slidre historielag Vestre Slidre kommune Øvre Brøtin (Sør-Aurdal 9/2)