Forside:Valdres
Portal Valdres
Valdres er eit landskap i Oppland, med kommunane Nord-Aurdal, Sør-Aurdal, Øystre Slidre, Vestre Slidre, Vang og Etnedal.Dalføret femner størstedelen av nedbørsområdet for Begnavassdraget nord for Sperillen og den øvre delen av Etnedal landskapsområde med kringliggande fjellstrok. I sør finn ein Begnadalen og Hedalen. I nord er Valdresflye ein del av Jotunheimen. Valdres reknast med til Austlandet, men er òg eit grenseområde til Vestlandet. Den eldste busetninga i dalen kom vestfrå, og Valdres var lenge under Gulatingslagen. I 1153 vart dalen ein del av Stavanger bispedøme.
Den største tettstaden, og den einaste mer over 1000 innbyggjarar er Fagernes i Nord-Aurdal. Fagernes som fekk bystatus i 2007 og har drygt 1900 innbyggjarar (2018). Andre tettstader, med folketal per 2018 i parentes, er: Leira i Nord-Aurdal (873), Bagn i Sør-Aurdal (668), Aurdal i Nord-Aurdal (681), Beitostølen i Øystre Slidre (349), Slidre i Vestre Slidre (346), Røn i Vestre Slidre (283), Heggenes i Øystre Slidre (283), Moane i Øystre Slidre (230) og Bruflat i Etnedal (248).
E16 og fylkesveg 51 går gjennom Valdres. Det er bussamband frå fleire stader i dalen til Oslo, Bergen, Gjøvik og Gol. Valdresbanen gjekk til Fagernes, og vart nedlagd i 1989. Fagernes lufthamn, Leirin var den høgast liggande flyplassen i Nord-Europa, på 822 moh. Den hadde daglege avgonger til Oslo lufthavn, Gardermoen. Lufthamna vart opna i 1987, og nedlagd i 2018.
Jul Haganæs (fødd 22. august 1932 i Aurdal, død 3. april 2013 same stad) var ein forfattar frå Aurdal i Valdres. Han debuterte som lyrikar i 1965. Stein under fuglefot, som kom hausten 2000, var den 12. diktsamlinga hans. For Mørkegangsdalen som kom i 1987, fekk han Sunnmørsprisen.
I 1979 kom eit utval av dikta til Haganæs ut på Island, i omdiktning av Gudmundur Danielsson. Den finske lyrikaren Maj-Lis Holmberg har sett om dikt av Haganæs både til finsk og svensk, og den polske lyrikaren Jerzy Wielunski har omsett og publisert dikt av han i heimlandet sitt.
Haganæs har også skrive fleire dokumentarbøker. Den mest kjende av desse er truleg boka om Knut Hamsun og Aurdal, som kom i 1982 og fekk mange lovord av kritikarane. Mellom prosabøkene til Haganæs er elles biografiar om forfattarane Sigurd Lybeck og Ola Viker.
Haganæs har fått Nord-Aurdal kommunes kulturpris og kulturprisen som Aurdal og Sørskogen Arbeiderlag deler ut.
Bibliografi
- "Aprilnetter". Fonna Forlag, 1965. (dikt)
- "Og dagane draup". Fonna, 1967. (dikt)
- "Vindskag". Fonna, 1970. (dikt)
- "Signal til vengene". Noregs boklag, 1972. (dikt)
- "Nyper i frost". Noregs boklag, 1973. (dikt)
- "Berget i spegelen". Norges boklag, 1975. (dikt)
- "Skriuland". Norges boklag, 1978. (dikt)
- "Brennefang til bålet". Noregs boklag, 1979. (dikt)
- "Strået ved jarnvegen". Noregs boklag, 1981. (dikt)
- "Nu god Nat min Ven. På Hamsuns gjengrodde stier i Aurdal". Grøndahl, 1982.
- "Slekt skal følge :Dieserud-folket fra Aurdal". Paul T. Dreyers forlag, 1983.
- "Om det koster deg livet. Fra krigens dager i Valdres". Grøndahl, 1985.
- "Kurèr for frihet. Historien om Bjarne Holth-Larsen". Grøndahl, 1986.
- "Mørkegangsdalen". Grøndahl, 1987. (dikt)
- "Flygerne fra Piltingsrud. En beretning om uredde valdriser". 1988.
- "En folkets forteller. Sigurd Lybeck, etnedølen som skapte Bustenskjold". Grøndahl, 1989.
- "Dikteren ved dommerbordet. Et portrett av Ola Viker". Grøndahl,1992.
- "Men ljoset finn veg". Fonna, 1992. (dikt)
- "På vingene for friheten. Flygeren Conrad Skjoldhammer". Valdres forlag, 1995.
- "Stein under fuglefot". Snøfugl, 2000. (dikt)
- "Lange Sander og andre noveller". Snøfugl, 2002.
- "Nattens bilder". Snøfugl, 2004. (dikt)
Meldingar og artiklar
- Bladet "Valdres" 25. januar 1980: Artikkel av Ivar Orgland: "Norsk lyrikk på islandsk. Gudmundur Danielsson presenterer diktaren Jul Haganæs".
- Artikkel av Maj-Len Rönkä i tidsskriftet "Horisont" (Organ för svenska Österbottens litteraturförening): "Jul Haganæs - vill få noko til å dukke opp i sinnet".
- Kronikk av Carl Fredrik Engelstad i Aftenposten 3. november 1982: "Med Knut Hamsun i Valdres". (Om "Nu god Nat min Ven" av Jul Haganæs.
Eksterne lenkjer
- «Jul Haganæs», Wikipedia
- Jul Haganæs i Historisk befolkningsregister
|
Valdres er basert på en artikkel fra Forfatternett Oppland, en nettside som drives av Oppland fylkesbibliotek. Artikkelen er lagt ut under lisensen cc-by-sa. Lokalhistoriewikis brukere kan fritt redigere og utvide artikkelen. Flere artikler finnes i denne alfabetiske oversikten. |
| Øvre Brøtin | |
|---|---|
| Alt. navn: | Skinnrudbrøtin; Brøtatn; Brøta |
| Først nevnt: | 1818 |
| Sted: | Reinli |
| Sokn: | Reinli |
| Fylke: | Innlandet |
| Kommune: | Sør-Aurdal |
| Gnr.: | 9 |
| Bnr: | 2 |
Øvre Brøtin i Sør-Aurdal var opphavleg ein husmannsplass og frå 1827 eit eige bruk. Plassen vart oppretta i 1818 under Øvre Skinnrud, og vart også kalla Skinnrudbrøtin eller for kort berre Brøtatn eller Brøta. Bruket vart utskilt som bruksnummer 2 då husmannen Anders Syversson fekk kjøpt han av Ola Knutsson øvre Skinnrud i 1827.
Våningshuset som står på bruket, vart reist i 1974. Det er også eit eldre våningshus, som er frå 1944, og eit uthus frå 1937.
Det høyrde med ei seter til bruket, Karistølhalle på Søre Fjellstøle. I Arne Olssons tid som bruker (sjå brukarliste nedanfor) vart setra bytta med Aslak Slette mot ei anna seter på søre Fjellstøle.
Brukarar / eigarar
- Anders Syversson (1791–1848), frå Nord-Aurdal, husmann på plassen frå 1818, kjøpte for 100 spd. i 1827.
- Gift med Sigri Paulsdotter Framgardseige (f. omkr. 1791). Barn:
- Paul Andersson (1821–1899), neste brukar.
- Ingrid Andersdotter (1825–1909), gift med Ola Halvorsson Møldbakkin, busett på Hagatn under Bøen.
- Jøren Andersdotter (f. 1829), gift med Ola Larsson Klype frå Nes i Hallingdal.
- Paul Andersson (1821–1899), overtok ved skifte etter faren i 1848. Flytta mellom 1861 og 1865 til Nes i Hallingdal.
- Gift 1) i 1842 med Marit Iversdotter Dølvesbergatn (1818–1883). Barn:
- Marit Andersdotter (f. 1841), gift med Ola Hallsteinsson Kyrkjebjørghaugen, busett på Bakkatn under midtre Jukam og Steinli i Bagn.
- Andres Paulsson (1804–1903), busett på Skollerud i Nes i Hallingdal.
- Sigri Paulsdotter (1847–1847).
- Sigri Paulsdotter (1848–1871), drukna i Nes i Hallingdal saman med broren Johan og ein annan ungdom.
- Johan Paulsson (1853–1871), drukna i Nes i Hallingdal saman med systera Sigri og ein annan ungdom.
- Syver Paulsson (f. 1855).
- Mathias Paulsson (f. 1858).
- Jørgine Paulsdotter (1861–1940), det siste av barna som vart født i Reinli. Gift med møllar Kristian Olsen Fossen frå Modum, busett på Nedre Prestbakken i Nes i Hallingdal.
- Margit Paulsdotter (f. 1863)
- Gift 2) 1884 med Mari Johannesdotter (f. 1821) frå Nes i Hallingdal. Ingen barn, dei var 63 år gamle då dei gifta seg.
Ved folketellinga 1865 budde det ingen på bruket. Paul Andersson og familien flytta som nemnd over til Nes i Hallingdal, der dei i 1865 budde på Stuvengen.
- Arne Olsson Sløtet (1839–1894), flytta inn mellom 1865 og 1870. Hadde ikkje tinglyst skøyte på bruket.
- Gift 1870 med Siri Olsdotter Roo (1837–1916) frå Nørdre Roo 8/6. Satt på bruket fra mannens død i 1894 til ho selde i 1907.
- Marit Arnesdotter (1870–1955), gift med Johan Olsson Nybråten, neste brukar.
- Gunhild Arnesdotter (f. 1874), gift med Ola Eriksson Sagbrøtin, busett på Knutshaugen i Nord-Aurdal.
- Oline Arnesdotter (f. 1878), gift med Ulrik Knutsson Øydgarden.
- Kari Arnesdotter (f. 1880), gift med Halstein Olson Nybrøtin, busett på Nybrøtin.
- Johan Olsson Nybråten (1872–1960), frå Nybrøtin 13/17. Kjøpte av enka Siri Olsdotter i 1907.
- Gift med Marit Arnesdotter (1870–1955), dotter av førre brukar. Barn:
- Arne Johansson Bråten (f. 1908), fekk skøyte på auksjon i 1933.
- Ola Johansson Bråten (f. 1911), kjøpte av broren Arne i 1944.
- Gift med Anna Bergljot Antonsdotter Røang (f. 1917), frå Nørdre Roo 8/5. Barn:
- Marit Bergljot Bråten (f. 1946), gift med Erik Eggum frå Fagernes.
- Berit Anny Bråten (f. 1951), gift med Odd Karsten Østgaard, neste brukar.
- Odd Kartsen Østgaard (f. 1949), frå Myrvøll, overtok bruket i 1978.
- Gift med Berit Anny Bråten (f. 1951), dotter av førre brukar. Barn:
- Gro.
- Steinar.
Kjelder
- Gjermundsen, Jon Ola: Gard og bygd i Sør-Aurdal: Bind A Reinli og Vestre Bagn, Sør-Aurdal kommune / Valdres bygdeboks forlag, 1987. Digital versjon på Nettbiblioteket.
- Nyborg, Chris: Upublisert materiale fra slektsforskning, se brukerside for deler av materialet.
- Braaten i folkteljinga 1891 for Sør-Aurdal herred frå Digitalarkivet
- Braatene øvre i folketeljinga 1900 for Sør-Aurdal herred frå Digitalarkivet
- Braaten øvre i folketeljinga 1910 for Sør-Aurdal herred frå Digitalarkivet
Koordinater: 60.8317717° N 9.4664128° Ø
Les mer…
Han var son av gardbrukar Lars Nilsen Dalen og Berthe Nilsdotter Dalen, og vart fødd og vaks opp på Dalen i Nord-Aurdal. Broren Nels Larsen Dahl emigrerte óg til Amerika.
Kjelder
- Første versjon av artikkelen er henta fra Preus museums register over norske fotografer.
- Andreas Larsen Dahl på Digitalt museum.
- Andreas Larsen Dahl på KulturNav
- Bakken, Reidar: Snikkaren Aslak Olsen Lie. Utg. Instituttet for sammenlignende kulturforskning. Oslo. 2000. Digital versjon på Nettbiblioteket.
- Bakken, Reidar: Lad ingen sladdrelystne læse mine brever-. Utg. Valdres forl.. 1995. Digital versjon på Nettbiblioteket.
- Larsen, Peter og Sigrid Lien: Norsk fotohistorie, 2007.
- Andreas Larsen Dahl i Historisk befolkningsregister
|
Valdres er basert på data fra Preus Museums registre over norske fotografer og fotografiske samlinger, som er tilgjengelig på Nasjonalbibliotekets nettsider. Artikkelen er lagt ut under lisensen cc-by-sa. Lokalhistoriewikis brukere kan fritt redigere og utvide artikkelen. Flere artikler finnes i denne alfabetiske oversikten. |
|
