Forside:Heimar og folk i Bykle

Om Heimar og folk i Bykle Heimar og folk i Bykle, band I. Heimar og folk i Bykle er ei gards- og ættesoge i fem band for Bykle kommune i Setesdal, forfatta av Aanund Olsnes og utgjeve i 2006. Bykle hadde ei ættesoge frå 1966, Gards- og ættesoge for Bykle, med eit stutt utdrag av kultursoga av Knut Gjerden og Bjørgulv Holen. Kring 1990 byrja folk i kommunen å sjå på om det var mogleg å få ei oppdatert soge, som også tok for seg historia til sjølve garden, og ikkje berre ætta. Det vart nedsett ein komite med Bjarne Tveiten som leiar, og Aanund Olsnes frå Vinje vart tilsett som forfattar hausten 1998. Kommunens kulturkonsulent Astri Rysstad og vikaren hennar, Helene Fredly, var koordinator, medan nemnda og forfattaren tok seg av det faglege. Medlemene i nemnda var frå starten Tora Mosdøl, Gerd Fosse Hovden, Per Breivegen, Bjarne Tveiten og Folke Nesland. Tveiten og Nesland gjekk etter ei tid ut av nemnda, og i staden kom Leonhard Jansen og Angerd Mosdøl inn. Jansen vart ny leiar. Per Breivegen gjekk bort sumaren 2005, året før boka kom ut. Bygdebøker i fleire band blir gjerne utgjeve over fleire år, men i Bykle valde ein å gje ut alle fem band samstundes.   Les mer ... Innhold: Topp A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z Æ Ø Å   Smakebitar frå artiklar Utistog 5.9.2005. Det nye fjoset i bakgrunnen høyrer til Systog. Foto: Aanund Olsnes Utistog er eitt av bruka på Stavenes i Bykle kommune. Kva for eit bruk som var det fyrste i Stavenes kunne eigentleg vera usikkert nok, men med utgangspunkt i at halve garden (Nordstog og Teigen) var kyrkjeeige, er det minst truleg at det var hovudbølet som fekk denne lagnaden. Då vert me ståande med at Utistog/Systog lyt vera eldst, noko som også tykkjest vera i samsvar med oppfatninga i den gamle ættesoga (151), der dei eldste kjende brukarnamna er oppførde under Utistog. Dermed kjem me attende til 1610, då oppsitjaren på det større av dei to stavenesbruka i landskattelista heitte Svein. I 1612 får han avløysing av ein Jens, i 1613 og 1614 er Svein attende, og i 1617 er det Knut som svarar skatten av dette bruket. Dei ustabile tilhøva tykkjest bera bod om at dei nemnde oppsitjarane snautt kan ha vore odelsbønder og sjølveigarar. Heller vil me tru at dei må ha leigd bruket av ein eigar som var vanskeleg å koma til med. Kven dette kan ha vore kjem me attende til. I straffeskattelista frå 1615 er Svein Stavenes oppførd som «halvgardsmann».   Les mer … Haugebakk i Bykle ligg vestom Kroné og litt høgre i terrenget, altså ikkje fullt så langt ut på bruna mot åjuvet. Tilliks med Kroné har Haugebakk gått ut ifrå Uppistog, og også tilliks med Kroné vart det eit sjølveigande småbruk. Men Haugebakk vart aldri matrikulert for seg sjølv, og difor er eigedomen utan eiga landskyld og eige bruksnummer. Ein grunn til at dette i seinare tid ikkje har vorte oppfatta som nødvendig, er rimelegvis at oppsitjaren i Haugebakk etter 1949 også har ått Kroné, og at dei to bruka sidan då har vore rekna som eitt, med bnr 6 under Byklum, men utan at denne faktiske samanslåinga nokon gong har vorte formalisert. Bruket kom til ved at Hallvard Torleivsson kaupte ein utmarksteig av Ånund Pålsson på Kultro i 1883, dyrka han opp, sette seg opp hus, og flutte hit. Hallvard var frå Uppistogshaugo, foreldra hans var Torleiv Torleivsson Holen og kona, Margit Knutsdotter, fødd Hisdal.   Les mer … Holen 1965. Myri nærast, Der uppe attom. Foto: Fjellanger-Widerøe Der uppe er det andre av dei to gamle bruka på Holen i Bykle kommune. Som namnet tilseier, låg det litt høgre i terrenget enn Myri. I bolken om den udela garden kom me til at Tarjei Andresson, som var gift med syster åt odelsmannen, var den fyrste oppsitjaren her, og budde her iallfall frå 1690-åra. I den gamle gards- og ættesoga (51) les me at han var frå Brotteli, og ut ifrå namna passar dette godt, det var vitterleg ein Andres Tarjeisson i Brotteli i det aktuelle tidsromet. Men det er uråd å prove at Tarjei her var son hans, og opplysninga i den gamle boka lyt difor stå som ei gjeting. Urimeleg er ho ikkje, men altså usikker. Me set opp fødselsåret hans med atterhald, ettersom det berre er utrekna etter oppgjeven alder ved gravferda. Tarjei Andresson, f ca 1652, d 1734 g m Torbjørg Auversdtr. Holen, d fyre 1734. Born: Jorunn, f ca 1681, g ca 1713 m em Asbjørn Torsson Røysland, sjå Valle VI, 511 Andres, g 1721 m Tone Alvsdtr. Breive, sjå nedanfor Gunnar, f ca 1687, g 1718 m Astrid Knutsdtr. Breive, sjå nedanfor Auver, f ca 1692, g 1. 1721 m e Gunhild Gunnarsdtr. Bjørnarå, g 2. 1768 m Jorunn Olavsdtr. Bjørnarå, sjå nedanfor, jfr Bjørnarå Der heime Anne, g 1731 m Ånund Torgrimsson Flatland, sjå Valle VI, 198   Les mer … Hovdeplassen 1963. Foto: Gerd Fosse Hovden Hovdeplassen, også kalla Hovden Austigard og truleg Der uppe, er bruksnummer 8 på Hovden i Bykle kommune. Når ein køyrer vestetter mot Breive frå Hovden sentrum, er dette bruket det fyrste ein kjem til. Det vart matrikulert som eiga eining så seint som i 1937, men då hadde det funnist til i bortimot 100 år. I den gamle gards- og ættesoga (201f) les me at Bjørgulv Jonsson var den fyrste kjende oppsitjaren her, medan Sigbjørn Knutsson Breive sat på eit fjerde Hovden-bruk, som heitte Der uppe. Nå veit me at Bjørgulv budde i Der sø, men det er rett at Sigbjørn hadde Der uppe. Men ettersom me aldri har sett meir enn tre gardsbruk i senn på Hovden, vil me meine at det her må vera tale om eit namnebyte. Med andre ord meiner me at det må ha vore dette bruket som til å byrje med vart kalla Der Uppe. På den tid då det fekk namnet sitt hadde det tunet sitt oppe i jordet på Der nor, og samstundes gjekk dei over til å kalle det som hadde vore Der nor for Der nede. Dette må ha vore ein gong på 1840-talet.   Les mer … «Ved Breivestølerne i Bykle» noterte fotografen August Abrahamson på dette biletet, som han tok i 1905 eller 1906. Grunnen til at biletet er greitt å datere, er at Ragna Abrahamson, kona hans, som sit mellom dei to andre kvinnene på biletet, har på seg same kleda her som på det sikkert tidfeste biletet som står i bolken om bnr 6. Dei andre avbilda personane er ikkje identifiserbare. Men det er då i alle høve eit godt bilete, og som me kjem til etter kvart meiner me at dei fyrste som budde fast på Breivassflotti heldt til på denne staden. Bilete frå Setesdalsmuseet. Breivassflotti er ein fjell- og heieigedom på kring 30.000 mål på austsida av Breivatnet. Opphavleg gjekk han ut frå Hovden, bnr 1, og er difor ført under gnr 2 i matrikkelen, men han har høyrt til Bjåen i meir enn 150 år. Eigedomen var på handel fleire vender frå slutten av 1700-åra og frametter. Ein som åtte han eit bil, helst frå 1787 og heilt sikkert til 1806, var Olav Nilsson Husevoll, som me trur budde på Breivestøylane eit par-tre år, fyre han flutte åt Ørnefjødd i 1790. Ein kan lesa meir om han i bolken om det bruket. I 1797 drog han vidare til Innistog Løyland, og budde der då han selde Breivassflotti til Tjerand Tjerandsson på Hovden i 1806. Då Tjerand selde Hovden seinare same året, heldt han att Breivassflotti, så då den nye eigaren av Hovden selde vidare to år seinare, kunne han ikkje selje Breivassflotti avdi han ikkje åtte det. Omlag på denne tid, ein gong i åra 1807 til 1810, kom eigedomen i hendene på Øystein Hovdestad og Aslak Botne i Vinje, som i 1807 også hadde skaffa seg hand om Der sø og Nordgarden i Breive. Utan at me torer vera heilt sikre på det, tykkjest det sannsynleg at dei kaupte hjå Tjerand Tjerandsson.   Les mer … Loptet i Haugen vert oppgjeve til å vera frå 1600-talet. Det kan godt hende, men i så fall har det nok vore teke ned og sett opp på nytt ein eller annan gong i andre halvparten av 1700-åra, for fyre 1750 var alle lopt jarelopt, dvs at dei ikkje hadde stabbar eller grime under seg. Nå er det slik at denne byggjemåten for lopt fyrst og fremst høyrer heime i Telemark, og på den bakgrunnen bør ein kanskje opne for at dette huset kan ha blitt flutt hit, t.d. i Tarjei Vetlessons tid mot slutten av 1700-åra. Han hadde samband både til Byrte og Edland, veit me, og han var også ein som truleg hadde økonomi til loptsbyggjing. Men denne tanken er altså berre gjeting på grunnlag av forma på huset, og ingenstad stadfest. Foto: Aanund Olsnes (2005) Der inne, eller Haugen, er den eldste verestaden i Breive, og dermed utgangspunktet for alle dei andre. Den fyrste oppsitjaren ein finn omtala heitte Nils, og svara landskatt av Breive i 1610. Stort meir har me ikkje å melde om han, men i motsetnad til ettermennene, som alle hadde minst ein oppsitjar ved sidan av seg, var Nils åleine, og kan då ha ått og bruka heile garden. Ettersom han berre er nemnd ei vende, kan me ikkje setje han inn i nokon ættesamanheng, men namnet tyder vel på at han ikkje var innfødd byklar. Om Nils var skyld den neste oppsitjaren me finn nemnd er på vona. Denne nye mannen heitte Salmund, og kom inn som skatteytar i 1613. Han svara skatten av heile garden t.o.m. 1619, men frå 1620 finn me også ein som heitte Knut som oppsitjar her. Etter odelsmanntalet frå 1624 åtte han og Salmund då kvar sin halvpart. Me kjem attende til Salmund i bolken om Der sø (Midbø), men her skal det handle om Der inne.   Les mer …		Se også Søk i Heimar og folk i Bykle Eigedomar nemnt i Heimar og folk i Bykle Føreord til den prenta utgåva. Innleiing til den prenta utgåva. Eksterne ressursar Bykle kommune   Kategoriar for Heimar og folk i Bykle Heimar og folk i Bykle ingen underkategorier   Mest lest Utistoga (Bykle gnr 1/6) Hovden fjellstove Fjellgardstun (Bykle gnr 2/20) Malmvegen 28 (Bykle) Malmvegen 40 (Bykle) Belglii 17-19 (Bykle) Blesterkroken 5 (Bykle) Jernvegen 32 (Bykle) Jernvegen 18 (Bykle) Kvennebekken bustadfelt 7 (Bykle) Røyrvikåsen bustadfelt 10 (Bykle) Myri (Bykle gnr 3/2) Steinsland (Bykle gnr 3/17) Systog Dalen (Bykle gnr 6/18) Nesland (Bykle gnr 10) Løyning under Ryningen Kyrkjelii 8 (Bykle) Uppistogs-Haugo Bykle hotell Lislestog (Bykle gnr 14/39, 62) Holen (Bykle gnr 15/47) Ohmsbu (Bykle gnr 15/51) Furubo (Bykle gnr 15/68) Utsyn (Bykle gnr 15/70) Birkebo (Bykle gnr 15/92) Gegabu (Bykle gnr 15/94) Stigamoen under Trydal Nistog Tykkholt (Bykle gnr 17/18) Torstveit (Bykle gnr 17/28) Lii i Jåro