| Om Heimar og folk i Bykle
|
 Heimar og folk i Bykle, band I. Heimar og folk i Bykle er ei gards- og ættesoge i fem band for Bykle kommune i Setesdal, forfatta av Aanund Olsnes og utgjeve i 2006. Bykle hadde ei ættesoge frå 1966, Gards- og ættesoge for Bykle, med eit stutt utdrag av kultursoga av Knut Gjerden og Bjørgulv Holen. Kring 1990 byrja folk i kommunen å sjå på om det var mogleg å få ei oppdatert soge, som også tok for seg historia til sjølve garden, og ikkje berre ætta.
Det vart nedsett ein komite med Bjarne Tveiten som leiar, og Aanund Olsnes frå Vinje vart tilsett som forfattar hausten 1998. Kommunens kulturkonsulent Astri Rysstad og vikaren hennar, Helene Fredly, var koordinator, medan nemnda og forfattaren tok seg av det faglege. Medlemene i nemnda var frå starten Tora Mosdøl, Gerd Fosse Hovden,
Per Breivegen, Bjarne Tveiten og Folke Nesland. Tveiten og Nesland gjekk etter ei tid ut av nemnda, og i staden kom Leonhard Jansen og Angerd Mosdøl inn. Jansen vart ny leiar. Per Breivegen gjekk bort sumaren 2005, året før boka kom ut.
Bygdebøker i fleire band blir gjerne utgjeve over fleire år, men i Bykle valde ein å gje ut alle fem band samstundes. Les meir ...
|
|
|
| Smakebitar frå artiklar
|
 Nordstog Glidbjørg i slåtten ein gong i 1970-åra. Bilete frå Marie Glidbjørg. Glidbjørg (Nordstog Glidbjørg) ligg vestom Otra og heilt i nordenden av det gamle stavenesgardsvaldet i Bykle kommune. Såleis er det vel enklast å seia at han ligg mellom Berdalen og Stavenes. Mot nord deildar eigedomen mot Berdalen, mot vest går han til Otra, mot sør og søraust til Glidbjørgåi, men likevel slik at ein teig på sørsida av elva høyrer Glidbjørg til. Etter jaktkartet skal det samla gardsvaldet vera på 12 489 mål, men dette er dela på fleire bruk, og den nærare fordelinga dei imellom har me ikkje funne skikkelege oppgåver om.
Når me ovanfor har sett bruksnamnet Nordstog i parentes, er det avdi dette namnet har vore nytta om det opphavlege bruket etter at Systog vart utkløyvd i 1920.
Gardsnamnet har etter Amund B. Larsen ( Norske Gaardnavne 11, 214) samanheng med det gamalnorske verbet glitra, som han legg ut som «glimre, glindse, skinne». Tydinga skulle då verta «Det glitrande berget», noko som passar godt, ettersom det ovanfor garden ligg eit noko høgt berg som vert kalla Glitretind. Når dette berget er vått, og får solskin på seg, glitrar det i det, og det kan snautt vera større tvil om at dette er opphavet til gardsnamnet. Les mer …
 Nordstog Grasbrokke 24.1.2006. Foto: Aanund Olsnes Det er rimeleg å tru at Nordstog Grasbrokke var ein del av Grasbrokkeplassen frå gamalt, jamvel om det etter tinglysingane kom beinveges frå Systog Trydal. Då det fyrst på 1950-talet vart samla inn virke til bokverket Norges bebyggelse, gav oppsitjaren, Kjetil Torleivsson, opp at han hadde overteke eigedomen i 1914. Dette skal me ikkje draga i tvil, jamvel om han ikkje fekk skøyte fyrr 5 år seinare, i 1919, forresten same dagen som broren Åvoll fekk skøyte på Systog Grasbrokke. Me vil då tru at både Åvoll og Kjetil har kome til med Tarjei Olavsson i Systog Trydal om at dei skulle kaupe kvar sin part av plassen i 1914, men utsett skylddeling og tinglysing nokre år.
Me har også ei oppgåve etter Kjetil om at våningshuset på bruket sto ferdig i 1938, og liksåvel dette er sikkert rett. Men som så mange andre stader har nok huset vorte oppført i fleire byggjestig, og det fyrste var sikkert under tak fyre 1920. I 1939 fekk Kjetil også ferdig ny uthusbygning.
Kjetil var frå Grasbrokke og son åt Torleiv Åvollsson Trydal og kona, Gunvor Kjetilsdotter. Les mer …
 Øystre Haugen 9.4.2003. Foto: Aanund Olsnes Øystre Haugen i plassgrenda i Byklum har Evre Haugen på vestsida og Neire Haugen på austsida. Såvidt me kan sjå har det aldri vore husmannsplass, ettersom me ikkje har funne at det budde nokon her fyrr Jon Olsson Hoslemo kaupte denne parsellen av Olav og Gjermund Gunsteinsssøner i Uppistog ein gong på 1890-talet. Handelen vart ikkje tinglyst, og difor kan han ikkje tidfestast nøyare enn dette. Men han som kaupte bruket, og bygde seg ein heim her, er det sumt å melde om.
Lat det fyrst vera nemnt at han var frå Nigard Hoslemo, og at foreldra hans var Olav Tallaksson Hoslemo på det bruket og kona, Birgit Auversdotter, fødd Vatnedalen.
- Jon Olsson Hoslemo, f 1830, d 1916
- g 1859 m Torbjørg Auversdtr. Gjerden, f 1835, d 1915. Les mer …
 Nesland Der heime 1965. Foto: Fjellanger-Widerøe Der heime var hovudbølet på Nesland i Bykle kommune.
Ved jordebytet i 1682 (sjå bolken om den udela garden) tykkjest Gunnar Knutsson, som vart sitjande med det største bruket, ha vore ein mann i 70-årsalderen. Han hadde likevel nokså unge søner, går det fram av manntalet frå 1666, men sannsynlegvis var han to vender gift. Kva konene hans heitte, veit me ikkje.
- Gunnar Knutsson Nesland, f ca 1609-1613, d fyre 1683
- g 1. m ukj. Born, iallfall:
- Bjørgulv, f ca 1635, n 1664-1668, 1712, g m ukj., sjå Valle III, 628
- Olav, n 1683, g m Tore Jonsdotter, sjå nedanfor
- Vetle, f ca 1644, d ca 1720, ug, sjå Sygard, jfr nedanfor
- Tone, g m Torleiv Olavsson Stavenes (e.), sjå Utistog Stavenes, gnr 16, bnr 4-5
- g 2. m ukj. Born:
- Åsmund, f ca 1651, sjå Mosdøl
- Nottov, f ca 1653, n 1664, lagnad ukj.
- Knut, f ca 1654, ug., «død udi armod» fyre 1700, sjå Mosdøl
- Gunnulv, f ca 1659, sjå Mosdøl
Gunnar åtte i 1670 attåt Nesland Der heime også 1/2 hud i Mosdøl. Me reknar med at dette er forklaringa på at tre av sønene hans sidan budde der. Les mer …
 Dette biletet er teke i Sandbekksosen i Bossvatn. Sandbekk er ein støyl på sørsida av vatnet som høyrde til Neire Dysje. Mannen på land er Juel Lund. I båten sit Thina Lund (som seinare gifte seg med Ånund Brotteli), Søren Lund og Ragna Abrahamson - kona til August Abrahamson som tok biletet. Dette var truleg ein gong i den tida då Søren Lund åtte Brotteli, dvs. mellom 1903 og 1907. Frå Setesdalsmuseet. Neire Dysje var ein av Dysjegardane i Bykle kommune. Som det går fram av bolken om den udela garden, vart dette bruket utskilt i 1815. I og for seg kunne ein godt tenkt seg at det hadde vore husmannsplass tidlegare, men me har ikkje sett noko som peikar i den lei.
I den gamle gards og ættesoga (89) les me at «Åvold Jonsson kjøpte garden av Mikkelsen Bratteland» og at det «ser ut som om Mikkel Olsen Bratteland fekk garden etter Ole Tallaksen Dysje, eller borna hans». Dette er iallfall delvis gale, ettersom Olav Tallaksson aldri hadde noko gardsbruk å selje, han var busete hjå broren. Når det gjeld Mikkel Bratteland, har me ikkje sett at han heller åtte noko i Dysje, men for den skuld kan han kanskje ha gjort det ei tid. Det me veit heilt sikkert er at Åvold fekk skøyte på bruket hjå Åsmund Sørensson. Dette var i 1815, i 1819 vart det halde delingsforretning og skyldsetjing, og overdragingsdokument vart tinglyst i 1820.
Åvold Jonsson var frå Vatnedalen, og son åt Jon Åvoldsson Nesland og kona, Tore Bjørgulvsdotter, fødd Breive. Åvold åtte Ryningen nokre år, men selde det bruket til Salmund Snæresson Ryningen i 1797. I 1800 kaupte han Attistog Gjerden hjå Bjørgulv Åsmundsson, og etter at han gifte seg i 1805 budde han og huslyden hans der. Les mer …
 Hovuddelen av gamlestoga i Kvæven vart oppført fyre krigen, men sidan har ho fått tilbygg både nordetter og søretter. Foto: Aanund Olsnes (2005) er det vestlegaste eller inste bruket i Bjåen i Bykle kommune. Det er også det nyaste i rekkja.
I panteregisteret og matrikkelen vert det kalla Bjåland, men dei som bur i Bjåen nyttar namnet Kvæven. Det siste er eit gamalt terrengnamn, medan Bjålandsnamnet var eit påfunn i samband med den formelle etableringa av eininga.
Bruket er ikkje fælt gamalt. Det var Olav Såvesson Bjåen som sette i gang med bureising på denne delen av farsgarden Nor i stoga Bjåen i 1930, og fekk skyldsett det som eige matrikkelbruk 3 år seinare. Les mer … |
|
|
| Sjå også:
|
|
|
|
|
| Eksterne ressursar
|
|
|
|
|
| Kategoriar for Heimar og folk i Bykle
|
|
|
|
|
| Andre artiklar
|
|
|
|
