Forside:Valdres

Portal Valdres

Kart over Valdres, med den historiske vandreruta Stølsrute teikna inn.

Valdres er eit landskap i Oppland, med kommunane Nord-Aurdal, Sør-Aurdal, Øystre Slidre, Vestre Slidre, Vang og Etnedal.Dalføret femner størstedelen av nedbørsområdet for Begnavassdraget nord for Sperillen og den øvre delen av Etnedal landskapsområde med kringliggande fjellstrok. I sør finn ein Begnadalen og Hedalen. I nord er Valdresflye ein del av Jotunheimen. Valdres reknast med til Austlandet, men er òg eit grenseområde til Vestlandet. Den eldste busetninga i dalen kom vestfrå, og Valdres var lenge under Gulatingslagen. I 1153 vart dalen ein del av Stavanger bispedøme.

Den største tettstaden, og den einaste mer over 1000 innbyggjarar er Fagernes i Nord-Aurdal. Fagernes som fekk bystatus i 2007 og har drygt 1900 innbyggjarar (2018). Andre tettstader, med folketal per 2018 i parentes, er: Leira i Nord-Aurdal (873), Bagn i Sør-Aurdal (668), Aurdal i Nord-Aurdal (681), Beitostølen i Øystre Slidre (349), Slidre i Vestre Slidre (346), Røn i Vestre Slidre (283), Heggenes i Øystre Slidre (283), Moane i Øystre Slidre (230) og Bruflat i Etnedal (248).

E16 og fylkesveg 51 går gjennom Valdres. Det er bussamband frå fleire stader i dalen til Oslo, Bergen, Gjøvik og Gol. Valdresbanen gjekk til Fagernes, og vart nedlagd i 1989. Fagernes lufthamn, Leirin var den høgast liggande flyplassen i Nord-Europa, på 822 moh. Den hadde daglege avgonger til Oslo lufthavn, Gardermoen. Lufthamna vart opna i 1987, og nedlagd i 2018.

A – Å

I nyhetene

Fagernes slik stedet så ut omkring 1865.

Tettstedet Fagernes er administrasjonssenteret i Nord-Aurdal kommune i Valdres. Stedet, som etter et kommunestyrevedtak fra 2007 er å regne som by, ligger der Neselva renner ut i Begna og danner Strondafjorden. Pr. 2016 har Fagernes 1911 innbyggere.

Fagernes er et viktig kommunikasjonssenter for Valdresregionen. Fagernes stasjon var endestasjon på Valdresbanen fram til den ble stengt for persontrafikk 31. desember 1988. Etter det har busstilbudet blitt utvida, slik at Fagernes har bussforbinelse med Lærdal og Årdal via Vestre Slidre, Otta via Øystre Slidre og Valdresflya, Lillehammer via Etnedal og Gausdal, Dokka og Gjøvik over Tonsåsen, Hønefoss og Oslo gjennom Begnadalen og Gol over fjellet i sør. Fagernes lufthavn har ruter til Bergen og Oslo.

Det er en del industri i Fagernes, spesielt trevareindustri, et sementstøperi og ei mølle. Ellers er Fagernes sentralt i turisttrafikken til Valdres. Valdres Folkemuseum ligger i tettstedet. Det er flere årvisse festivaler, blant annet musikkfestivaler og en rakfiskfestival. Jørn Hilme-stemnet på Valdres Folkemuseum har blitt arrangert siden 1960, og er landets eldste folkemusikkfestival.

Avisa Valdres gis ut tre ganger i uka.

Kilder

Fagernes ligger ved Strondafjorden.

Foto: Nasjonalbiblioteket

• Fagernes i Store norske leksikon
• Velkommen til Valdres (turistinformasjon)

• Statistisk sentralbyrå: Befolkning og areal i tettsteder, 1. januar 2016.

Galleri

• 

  Tog på Fagernes stasjon, som var endestasjonen på Valdresbanen.

  Foto: Nasjonalbiblioteket
• 

  Fagernes fikk bystatus i 2007. På skysstasjonen kan de reisende orientere seg med hjelp av et bykart.

  Foto: Trond Nygård (2019).

Sør-Aurdal · Nord-Aurdal · Etnedal · Vestre Slidre · Østre Slidre · Vang

Øvre Bergatn
Alt. namn:	Bergatn; Dølvesbergatn; Øvre Dølvesbergatn; Mattisbergatn
Fyrst nemnd:	1778
Stad:	Dølvesbygde
Fylke:	Innlandet
Kommune:	Sør-Aurdal
Gnr.:	48
Bnr:	3

Øvre Bergatn, gardsnummer 48/3, tidlegare kalla Bergatn, Dølvesbergatn og Øvre Dølvesbergatn, er eit gardsbruk i Sør-Aurdal i Valdres. Bruket var på 1700-talet ein husmannsplass, og har også vore kalla Mattisbergatn etter den fyrste kjende husmannen. Plassen var utskilt som eige bruk i 1826/1834, dels frå Dølve bruk I og dels frå Nørdre Dølve (Kamben).

Namnet kjem frå opphavsgarden Dølve og plasseringa mellom berg og knausar på vestsida av Begna.

Den delen av Øvre Bergatn som låg under Nørdre Dølve, eller Kamben, vart kjøpt av Hallstein Mikkjelsson Dølve for 30 spd. i 1826, og resten overok han frå sin far Mikkjel Reiarsson Dølve ein gong før 1834. I 1834 fekk han så plassen skyldsett. Nedre Bergatn bnr. 20 er ikkje utskild frå Øvre Bergatn, men frå Søre Dølvesetre bnr. 11. Det var tidlegare også ein plass kalt Nedre Bergatn, som vart utskilt i 1822, men som seinare gikk inn i Øvre Kamben. Det er såleis ikkje noko direkte samband mellom de ulike Bergatn-bruka, ut over at dei alle har sitt opphav i garden Dølve.

Brukarar / eigarar

• Mattis Ivarsson Dølveseige (1749–1815), frå Nørdre Dølvesetre bnr. 10, husmann på Bergatn.

Gift 1778 med Marit Kristafersdotter nedre Jukam (1757–1829). Barn:

• Kristofer Mattisson (f. 1778), gift med Beret Syversdotter Vøll, busett på Midtvøll.
• Marit Mattisdotter (f. 1780).
• Ivar Mattisson (f. 1782).
• Hans Mattisson (1785–1850), gift med Eli Olsdotter Leisterud, busett på Søre Leitet.
• Ola Mattisson (1787–1792).
• Ellend Mattisson (1791–1792).
• Marit Mattisdotter (1794–1850), gift med Ivar Olsson Dølveseige, neste brukar.
• Sofie Mattisdotter (1797–1882).

• Ivar Olsson Dølveseige (f. omkr. 1792), hadde festesetel i 1826. Seinare nemnt i Hølersetre i Koparviken.

Gift med Marit Mattisdotter (1794–1850), dotter av førre brukar. Barn:

• Marit Ivarsdotter (1818–1883), gift med Pål Andersson, busett på Øvre Brøtin.
• Mattis Ivarsson (f. 1821), busett på Leite, til Kristiania 1845.
• Ola Ivarsson (f. 1823), til Kristiania 1850.
• Ivar Ivarsson (f. 1827), busett på Leite, til Kristiania 1842.
• Kristofer Ivarsson (f. 1830).

• Erik Julsson (1800–1886), frå Øvre Jukam. Makeskifta plassen med Koparvikbrenne i 1836.

Gift 1) med Marit Arnesdotter Dølve, busett på Koparvikbrenne. Barn:

• Jul Eriksson (omkr. 1833–1847), døydde då han falt frå eit høgt stup.
• Arne Eriksson (1834–1911), neste brukar.

Gift 2) i 1840 med Anne Olsdotter Bagnsbakkatn (omkr. 1788–1867). Ingen barn.

• Arne Eriksson Dølvesbergatn (1834–1911), kjøpte Øvre Bergatn av faren Erik Julsson for 50 spd. i 1863.

Gift med Anne Hermansdotter øvre Kamben (1828–1904); dei var syskenbarn. Barn:

• Marit Arnesdotter (1863–1941), gift med Ole Narvesson Sørflatdalen, neste brukar.
• Guri Arnesdotter (1866–1866).

• Ole Narvesson Sørflatdalen (1860–1939), kjøpte av Arne Eriksson i 1899.

Marit Arnesdotter (1863–1941), dotter av førre brukar. Døydde på Tangehølet. Barn:

• Arne Olsson (1885–1885).
• Sofie Olsdotter (f. 1886), tvilling med neste barn. Gift med Ole Antonsson frå Østre Toten.
• Arne Olsson (f. 1886), tvilling med førre barn. Til Amerika.
• Narve Olsson (f. 1890), gift med Anna Arnesdotter Johnsen, busett på Nedre Dølvesbergatn.
• Anna Olsdotter (1894–1899).
• Erik Olsson (1898–1899).
• Anna Olsdotter (f. 1900), gift med Ole Mikkelsson Kamben, busett på Nedre Kamben.
• Emma Olsdotter (f. 1904), gift med Ole Andreas Antonsson Klødokke, busett på Dølvesskaret.
• Sigurd Olson (f. 1909), neste brukar.

• Sigurd Olsson Bergene (f. 1909), fekk auksjonsskøyte i 1932.

Gift med Inger Eriksdotter Espeseth (f. 1905) frå Etnedal. Barn:

• Marit Margrethe (f. 1932), gift med Nils Lindelien.
• Odd (f. 1934), gift med Lisa Green frå Orkanger, busett i Mjøndalen.
• Erik (f. 1937), eigar på Øvre Bergatn ei tid.
• Gunnar (f. 1939), gift med Sigrid Navrud frå Reinli, busett i Mjøndalen.
• Arvid (f. 1942), gift med Margit Sagbråten.
• Signe Oddrun (f. 1944), gift med Arnfinn Hansebakken frå Garthus.
• Svein Ingmund (f. 1947), overtok etter broren Erik.

• Erik Bergene (f. 1937), overtok etter faren og overlot bruket til broren Svein Ingmund i 1971.
• Svein Ingmund Bergene (f. 1947), overtok frå broren Erik i 1971.

Gift med Else Marie Bjørnødegård (f. 1949), frå Etnedal. Barn:

• Solvor (f. 1982).
• Svein Erik (f. 1984).
• Ole Jørgen (f. 1986).

Kjelder

• Bergene i folketelling 1865 for Sør-Aurdal prestegjeld fra Digitalarkivet
• Bergene i folketelling 1900 for Sør-Aurdal herred fra Digitalarkivet
• Bergene i folketelling 1910 for Sør-Aurdal herred fra Digitalarkivet

• Nyborg, Chris: Upublisert materiale fra slektsforskning, se brukerside for deler av materialet.