Forside:Valdres

Fra lokalhistoriewiki.no
Hopp til navigering Hopp til søk

Portal Valdres

Kart over Valdres, med den historiske vandreruta Stølsrute teikna inn.

Valdres er eit landskap i Oppland, med kommunane Nord-Aurdal, Sør-Aurdal, Øystre Slidre, Vestre Slidre, Vang og Etnedal.Dalføret femner størstedelen av nedbørsområdet for Begnavassdraget nord for Sperillen og den øvre delen av Etnedal landskapsområde med kringliggande fjellstrok. I sør finn ein Begnadalen og Hedalen. I nord er Valdresflye ein del av Jotunheimen. Valdres reknast med til Austlandet, men er òg eit grenseområde til Vestlandet. Den eldste busetninga i dalen kom vestfrå, og Valdres var lenge under Gulatingslagen. I 1153 vart dalen ein del av Stavanger bispedøme.

Den største tettstaden, og den einaste mer over 1000 innbyggjarar er Fagernes i Nord-Aurdal. Fagernes som fekk bystatus i 2007 og har drygt 1900 innbyggjarar (2018). Andre tettstader, med folketal per 2018 i parentes, er: Leira i Nord-Aurdal (873), Bagn i Sør-Aurdal (668), Aurdal i Nord-Aurdal (681), Beitostølen i Øystre Slidre (349), Slidre i Vestre Slidre (346), Røn i Vestre Slidre (283), Heggenes i Øystre Slidre (283), Moane i Øystre Slidre (230) og Bruflat i Etnedal (248).

E16 og fylkesveg 51 går gjennom Valdres. Det er bussamband frå fleire stader i dalen til Oslo, Bergen, Gjøvik og Gol. Valdresbanen gjekk til Fagernes, og vart nedlagd i 1989. Fagernes lufthamn, Leirin var den høgast liggande flyplassen i Nord-Europa, på 822 moh. Den hadde daglege avgonger til Oslo lufthavn, Gardermoen. Lufthamna vart opna i 1987, og nedlagd i 2018.
Knut Kolsrud.
Foto: Ukjent, henta fra Totens bygdebok, bind 2 (1937).

Knut Kolsrud (født 27. august 1861 i Nord-Aurdal, død 21. desember 1937 på Gran på Hadeland) var lærer.

Kolsrud vokste opp i Nord-Aurdal, på garden Kolsrud. Han var sønn av Nils Henriksen og Sigrid Pedersdatter.

Knut Kolsrud var først ansatt ved Smitborg skole i Østre Toten (1884-99) og arbeidde deretter ved Løken skole i Løten (1899-1909). I 1909 vendte han tilbake til Toten, da han ble førstelærer ved Hoffsvangen skole. Som andre lærere på Hoffsvangen var Kolsrud også klokker i Hoff kirke, som lå like inntil skolen. I klokkerhagen hadde Knut Kolsrud et lite handelsgartneri, der han blant annet solgte grønnsaksplanter og blomsterplanter til kirkegarden.

Kolsrud søkte avskjed i 1922 og flytta til Gran, der han kjøpte seg et eget hus. Kona Berthe Maria f. Bakke (1855-1940) var fra Gran. Knut og Berthe Kolsrud var foreldrene til professorene Oluf og Sigurd Kolsrud. Etnologen Knut Kolsrud (1916-1989) og fysikeren Marius Kolsrud (1919-2007) var Sigurd Kolsruds sønner. Knut var oppkalt etter farfaren Knut Kolsrud.

Kilder og litteratur

Eksterne lenker


Søre Lie
Alt. namn: Lien (1667)
Rydda: Sein jernalder
Stad: Liagrende
Sokn: Reinli
Fylke: Innlandet
Kommune: Sør-Aurdal kommune
Gnr.: 1
Type: Matrikkelgard

Søre Lie er ein matrikkelgard i Liagrende i Sør-Aurdal kommune. Saman med Nørdre Lie i Nord-Aurdal har Søre Lie gitt namn til Liagrende. Garden vart truleg rydda i sein jernalder. Etter svartedauden låg han øyde, og vart fyrst rydda opp at ein gong rundt midten av 1600-talet. I gammal matrikkel var garden nr. 172, og hadde 2 skinn skyld frå andre halvdel av 1600-talet. I matrikkelen 1838 vart garden nr. 1, og dette gardsnummeret har han framleis.

Det ser ut til at Søre og Nørdre Lie ikkje kjem frå ein opphavleg namnegard Lie. Nørdre Lie ser ut til å ha hatt eit tidlegare namn, så dei var sannsynlegvis sjølvstendige garder frå først av. I 1666 kallast Nørdre Lie Melby, og i 1693 Melbylie. Under Søre Lie låg bruket Rustøe, som i 1736 vart utskild som sjølvstendig gard. Dei delte då skylda på 2 skinn og 12 merker smør, og fekk skyld på 1 skinn og 6 merker smør kvar. I matrikkelen fra 1723 var det ein husmannsplass under Søre Lie, i matrikkel fra 1761 var det fire husmenn og i 1782 fem plasser.

Bruk

På 1800-talet byrja utskiljinga av nye bruk.

Frå hovedbølet Søre Lie (bnr. 1):

Frå Liabrenne (bnr. 6):

Frå Sagbrøtin (bnr. 3):

Frå teig av Liaskoge:

Frå Rustøen (bnr. 8)

Frå Tøsteinsbrenne (bnr. 10):

Frå Tølleivshaugen (bnr. 9):

  • 1904: Song (bnr. 22)

Setrar

Det var ein rekkje setrar under Søre Lie-gardane. I 1935 vart følgjande registrert:

Husmannsplassar

Den eldste husmannsplassen ein kjenner er Tølleivshaugen, som vart eige bruk i 1845. I 1815 er det nemnt fire plassar, som vart kalla Brennplassane. I 1865 er det nemnt ti plassar:

I 1900 var berre tre av desse att som husmannsplassar. Andre plassar ein kjenner under Søre Lie er Enge, Liabrenne (eige bruk 1815), Dokke (eige bruk 1827) og Hermundsplassen (eige bruk 1828).

Eigarar

På 1600-talet var Søre Lie krongods. Under krongodssalet i 1660-åra kjøpte sokneprest Peder Pedersen Colding garden. Han fekk Søre Lie for ti riksdalar i februar 1666.

Vi kjenner desse eigarane fram til garden vart delt på 1800-talet:

  • Peder Pedersen Colding (sokneprest i Aurdal prestegjeld)
  • Lage Pedersen, son av forrige eigar
  • Timann Gulliksson Torsrud (kjøpte garden 1701)
  • Mikjel Timannsson (død 1743; son av forrige eigar, overtok 1721)
  • Gudbrand Olsson (død seinast 1755; kjøpte hovudbølet, var leiglending på Rustøe som no vart utskilt)
  • Mikjel Mikjelsson Bøen (død 1756; son av forrige eigar, overtok 1755)
  • Dorte Mikjelsdotter Bøen (mor til forrige eigar, overtok 1759 og hadde arva Rustøe 1743)
  • Ola Knutson Framgarden (kjøpte Søre Lie i 1761)
  • Embrek Mikjelsson (son av Mikjel Timannsson og Dorte Mikkjelsdotter, kjøpte Rustøe i 1759)
  • Sjugurd Embreksson (son av forrige eigar av Rustøe, kjøpte Rustøe av mora Gjartrud Sjugurdsdotter 1808)

For brukarer, sjå artiklar om dei einskilde bruka der dette finst.

Frå matriklar og panteregister

Matrikkel 1647
Gammal matrikkel MN 172 med skyld 9/25-deler skinn og 3 og 3/5-deler merker smør
Matrikkel 1838 MN 1 med skyld 3 skylddaler 11 skilling
Matrikkel 1887
Areal og antall bruk 2009


Kjelder

Erling Andersen (født 5. desember 1914 på Barkåker, død 15. februar 2015) var murer, bosatt i Etnedal i Valdres.

Andersen vokste opp på Barkåker i nåværende Tønsberg kommune, som sønn av en murer og gårdbruker. Erling Andersen arva anlegget for muring, og ville heller jobbe enn å gå på skole. Han arbeidde blant annet for Edvard Munch i Åsgårdstrand, ved Olsen Nauen klokkestøperi og Jarlsberg hovedgård.

I 1970-åra flytta han til Etnedal, der han blant annet laga hyttepeiser. Etnedal er ei bygd med mange fritidsboliger. Andersen var yrkesaktiv til han var 80 år. Da han 5. desember 2014 fylte 100 år, skreiv Aftenposten at «Erling Andersen følger fremdeles like mye med på samfunnsspørsmål og politikk, han er glad i å lese aviser og han har stor interesse for sport.»

Kilder og litteratur

Advarsel: Standardsorteringen «ANDERSEN; ERLING» tar over for den tidligere sorteringen «KOLSRUD, KNUT».

Tree.ring.arp.jpg På Lokalhistoriewiki skriver vi artikler om hundreåringer. Vi oppfordrer historielag og enkeltpersoner til å bli med på denne dugnaden. Vi ønsker både bilder og tekst om personene.
Flere artikler og bilder finner du i denne alfabetiske oversikten.
Hentet fra «https://lokalhistoriewiki.no/index.php?title=Forside:Valdres&oldid=2449»